پارچه ترگال نسوز چه کاربردهایی دارد؟

پارچه ترگال یکی از شناخته شده ترین و پرکاربردترین انواع پارچه در صنایع نساجی ایران است که به دلیل بافت مستحکم و تنوع در رنگ و طرح مصارف گوناگونی دارد. اما زمانی که ویژگی «نسوز» یا «مقاومت در برابر آتش» به این پارچه اضافه می شود دامنه کاربردهای آن به کلی تغییر کرده و به حوزه های حساس و ایمنی محور گسترش می یابد.

پارچه ترگال نسوز با بهره گیری از فرآیندهای تخصصی و استفاده از مواد شیمیایی مقاوم در برابر شعله یا الیاف ذاتا نسوز به سطحی از مقاومت در برابر حرارت و گسترش آتش دست پیدا می کند که آن را برای محیط هایی با ریسک بالای حریق ایده آل می سازد. این ویژگی حیاتی نه تنها به حفاظت از جان و مال افراد کمک می کند بلکه استانداردهای ایمنی لازم در بسیاری از صنایع و اماکن عمومی را تامین می نماید.

در این مقاله جامع به بررسی دقیق کاربردهای پارچه ترگال نسوز خواهیم پرداخت. از لباس های محافظتی در محیط های صنعتی گرفته تا نقش آن در دکوراسیون داخلی و حمل و نقل گستره استفاده از این پارچه ایمن و مقاوم را تشریح می کنیم. همچنین به مزایای کلیدی و نکات مهمی که در هنگام انتخاب و خرید این نوع پارچه باید مد نظر قرار دهید اشاره خواهیم کرد.

آشنایی با پارچه ترگال و ویژگی نسوز بودن آن

برای درک بهتر کاربردهای پارچه ترگال نسوز لازم است ابتدا با خود پارچه ترگال و سپس با فرآیندی که آن را در برابر آتش مقاوم می کند آشنا شویم. این شناخت پایه و اساس درک اهمیت و جایگاه این پارچه در صنایع مختلف است.

پارچه ترگال چیست؟

پارچه ترگال به طور سنتی از ترکیب الیاف پلی استر و ویسکوز بافته می شود هرچند ممکن است ترکیب درصدهای متفاوتی داشته باشد. این پارچه دارای بافتی کج راه یا فلامنت است که به آن استحکام و دوام خوبی می بخشد. تراکم بافت و نوع الیاف به کار رفته در کیفیت و کاربرد نهایی آن تاثیرگذار است.

ترگال معمولی به دلیل مقاومت نسبی در برابر سایش و کشش جذب رطوبت مناسب (به خصوص در صورت وجود ویسکوز) و قیمت معقول در تولید انواع لباس کار فرم مدارس مانتو و پوشاک روزمره کاربرد دارد. اما این نوع پارچه در برابر حرارت و شعله مستقیم مقاومتی ندارد و به سرعت آتش گرفته و می سوزد.

فرآیند نسوز کردن پارچه ترگال

تبدیل پارچه ترگال معمولی به پارچه ترگال نسوز از طریق اعمال فرآیندهای تخصصی صورت می گیرد. این فرآیند می تواند شامل یکی از روش های زیر باشد :

• پوشش دهی یا آغشته کردن شیمیایی : در این روش پارچه پس از بافت با مواد شیمیایی خاصی که خاصیت ضد شعله (Flame Retardant) دارند آغشته یا پوشش داده می شود. این مواد در تماس با حرارت یا شعله واکنش نشان داده و فرآیند سوختن را کند یا متوقف می کنند. پایداری این خاصیت به نوع مواد شیمیایی و روش اعمال آن ها بستگی دارد و ممکن است پس از شستشوهای مکرر کاهش یابد.
• استفاده از الیاف ذاتا نسوز : روش پیشرفته تر شامل استفاده از الیافی در ترکیب پارچه است که به طور طبیعی در برابر حرارت بالا مقاوم هستند و نمی سوزند یا به سختی آتش می گیرند. هرچند ترگال کلاسیک معمولاً از پلی استر و ویسکوز است اما در تولید پارچه های ایمنی مشابه ترگال با خواص نسوز ممکن است از ترکیب الیاف دیگری مانند موداکریلیک (Modacrylic) یا الیاف مقاوم در برابر شعله (FR Fibers) در کنار پلی استر استفاده شود. در این حالت خاصیت نسوز بودن دائمی و بخشی از ذات پارچه است.

انتخاب روش نسوز کردن به کاربرد نهایی پارچه و استانداردهای مورد نیاز بستگی دارد. پارچه هایی که با الیاف ذاتا نسوز تولید می شوند معمولاً دوام و پایداری بیشتری در برابر شستشو و استفاده طولانی مدت دارند.

اهمیت مقاومت در برابر حرارت و آتش

مقاومت در برابر حرارت و آتش در پارچه ها یک ویژگی ایمنی بسیار حیاتی است به خصوص در محیط هایی که خطر اشتعال یا تماس با حرارت بالا وجود دارد. آتش سوزی می تواند منجر به آسیب های جانی و مالی جبران ناپذیری شود.

استفاده از پارچه های نسوز مانند ترگال نسوز در این محیط ها زمان حیاتی برای فرار یا مهار آتش را فراهم می کند. این پارچه ها از گسترش سریع شعله جلوگیری کرده از اشتعال پذیری مواد اطراف می کاهند و در تماس مستقیم با شعله به جای شعله ور شدن ممکن است فقط ذوب شوند یا به آرامی بسوزند که این خود خطر سوختگی را برای فردی که لباس نسوز پوشیده به شدت کاهش می دهد.

در بسیاری از کشورها و صنایع استفاده از پارچه های مقاوم در برابر آتش در اماکن عمومی (مانند هتل ها بیمارستان ها مدارس سینماها) و محیط های کاری پرخطر (مانند پالایشگاه ها کارخانه های فولاد آتش نشانی) اجباری است و تحت پوشش استانداردها و مقررات سخت گیرانه ای قرار دارد.

کاربردهای اصلی پارچه ترگال نسوز در صنایع مختلف

ویژگی مقاومت در برابر آتش پارچه ترگال نسوز را به گزینه ای ایده آل برای طیف وسیعی از کاربردها تبدیل کرده است. این پارچه در محیط هایی که ایمنی در برابر حریق اولویت دارد نقش حیاتی ایفا می کند. در ادامه به مهم ترین این کاربردها می پردازیم.

صنعت پوشاک کار و ایمنی

یکی از اصلی ترین و شناخته شده ترین کاربردهای پارچه ترگال نسوز تولید انواع پوشاک کار و لباس های ایمنی است. کارگرانی که در معرض خطر جرقه های آتش شعله حرارت بالا یا مواد مذاب قرار دارند نیاز به لباس هایی دارند که از آن ها در برابر این خطرات محافظت کند.

لباس های کار تولید شده از ترگال نسوز شامل اورکت ها شلوارها پیراهن ها کاپشن ها و پیش بندهای محافظتی می شوند. این لباس ها برای مشاغلی مانند جوشکاری کار در کوره ها و ذوب فلزات صنایع نفت و گاز پتروشیمی و برق کاربرد فراوان دارند.

استفاده از این پارچه در لباس کار خطر سوختگی شدید را به حداقل می رساند و زمان واکنش برای دور شدن از منبع خطر را افزایش می دهد. طراحی این لباس ها معمولاً به گونه ای است که راحتی لازم برای انجام فعالیت های شغلی را نیز فراهم کند.

تولید تجهیزات آتش نشانی و نجات

اگرچه لباس های اصلی آتش نشانان از پارچه های بسیار تخصصی تر و گران تر مانند نومکس یا کولار ساخته می شوند اما پارچه ترگال نسوز نیز در تولید بخش هایی از تجهیزات آتش نشانی و نجات کاربرد دارد. این شامل :

• لاینینگ یا پوشش داخلی برخی لباس ها و تجهیزات
• تولید دستکش ها یا کلاه های محافظتی سبک تر
• روکش برخی تجهیزات مورد استفاده در عملیات نجات
• تولید کیف ها و کاورهای مقاوم برای حمل تجهیزات

مقاومت در برابر شعله و حرارت در کنار دوام و قیمت مناسب تر نسبت به پارچه های تخصصی تر ترگال نسوز را به گزینه ای مطلوب برای این موارد تبدیل کرده است.

کاربرد در دکوراسیون داخلی و پرده ها

ایمنی در برابر آتش در اماکن عمومی مانند هتل ها بیمارستان ها مدارس دانشگاه ها سالن های کنفرانس سینماها و تئاترها از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. پارچه های معمولی مورد استفاده در پرده ها مبلمان و سایر عناصر دکوراسیون داخلی می توانند به سرعت مشتعل شده و باعث گسترش سریع آتش شوند.

پارچه ترگال نسوز به دلیل ظاهر مناسب تنوع رنگی و قابلیت آویزان شدن خوب گزینه مناسبی برای تولید پرده های مقاوم در برابر آتش در این اماکن است. همچنین می تواند در روکش برخی مبلمان یا پارتیشن های پارچه ای نیز به کار رود.

استفاده از پرده ها و پارچه های دکوراسیون داخلی نسوز به کاهش سرعت گسترش آتش در زمان حریق کمک کرده و زمان بیشتری را برای تخلیه اضطراری ساختمان فراهم می آورد. این امر یکی از الزامات مهم در مقررات ایمنی ساختمان ها به خصوص ساختمان های بلند و پرتردد محسوب می شود.

استفاده در صنایع خودروسازی و حمل و نقل

ایمنی در وسایل حمل و نقل عمومی مانند اتوبوس قطار مترو و حتی هواپیما (در بخش های خاص) بسیار حیاتی است. در صورت بروز حادثه یا آتش سوزی مواد قابل اشتعال در فضای بسته می توانند فاجعه آفرین باشند.

پارچه ترگال نسوز یا پارچه های مشابه با خواص نسوز در تولید روکش صندلی ها کفپوش ها (گاهی) پوشش داخلی سقف و دیواره ها در این وسایل نقلیه کاربرد دارند. این پارچه ها به کاهش سرعت گسترش شعله در فضای کابین کمک کرده و ایمنی مسافران را افزایش می دهند.

استانداردهای سخت گیرانه ای برای مواد مورد استفاده در فضای داخلی وسایل حمل و نقل عمومی وجود دارد و پارچه های نسوز باید این استانداردها را پاس کنند. استفاده از ترگال نسوز در این بخش ها علاوه بر ایمنی به دلیل دوام و مقاومت در برابر سایش نیز مورد توجه قرار می گیرد.

کاربرد در تولید چادرهای نمایشگاهی و سازه های موقت

چادرهای نمایشگاهی سوله های موقت و سازه های چادری بزرگ که برای برگزاری رویدادها نمایشگاه ها یا انبارداری موقت استفاده می شوند اغلب از پارچه های برزنتی یا مشابه پوشیده شده اند. در این اماکن نیز به دلیل تجمع افراد یا نگهداری مواد خطر آتش سوزی وجود دارد.

پارچه ترگال نسوز یا پارچه های مشابه با پوشش نسوز در تولید دیواره ها سقف و پارتیشن های داخلی این سازه ها به کار می روند. این ویژگی باعث می شود که سازه در برابر جرقه های آتش یا منابع حرارتی خارجی مقاوم باشد و در صورت بروز آتش سوزی از گسترش سریع آن جلوگیری کند.

مقاومت در برابر عوامل محیطی مانند نور خورشید و رطوبت در کنار ویژگی نسوز بودن این پارچه را برای این کاربردها مناسب می سازد. این سازه ها اغلب نیاز به تاییدیه ایمنی در برابر حریق دارند و استفاده از پارچه نسوز یک الزام کلیدی است.

سایر کاربردهای متفرقه

علاوه بر کاربردهای اصلی ذکر شده پارچه ترگال نسوز می تواند در موارد دیگری نیز مورد استفاده قرار گیرد :

• تولید دستگیره های مقاوم در برابر حرارت برای آشپزخانه های صنعتی
• ساخت کاورها و پوشش های محافظ برای تجهیزات حساس به حرارت
• استفاده در برخی اقلام کمپینگ و تجهیزات فضای باز که نیاز به مقاومت در برابر شعله دارند
• روکش کابل ها یا لوله هایی که در معرض حرارت قرار دارند (در برخی موارد خاص)

گستره این کاربردها نشان دهنده انعطاف پذیری و اهمیت ویژگی نسوز بودن در پارچه ای با مشخصات ترگال است.

مزایای استفاده از پارچه ترگال نسوز

استفاده از پارچه ترگال نسوز در کاربردهای مختلف مزایای متعددی را به همراه دارد که فراتر از صرفاً مقاومت در برابر آتش است. این مزایا آن را به گزینه ای مطلوب در بسیاری از صنایع تبدیل کرده اند.

ایمنی بالا

اصلی ترین و مهم ترین مزیت پارچه ترگال نسوز تامین ایمنی بالا در برابر خطرات ناشی از آتش و حرارت است. این پارچه با کند کردن یا متوقف کردن فرآیند اشتعال از جان و مال افراد محافظت می کند. در محیط های کاری پرخطر لباس های تهیه شده از این پارچه می توانند تفاوت بین یک حادثه جزئی و یک فاجعه را رقم بزنند. در اماکن عمومی پرده ها و دکوراسیون نسوز زمان ارزشمندی برای تخلیه ایمن فراهم می کنند.

دوام و مقاومت

پارچه ترگال به خودی خود پارچه ای با دوام و مقاوم در برابر سایش و کشش است. زمانی که این ویژگی با خاصیت نسوز بودن ترکیب می شود پارچه ای به دست می آید که علاوه بر مقاومت در برابر آتش طول عمر بالایی نیز دارد. این دوام باعث می شود که تجهیزات و لباس های تولید شده از آن نیاز به تعویض کمتری داشته باشند.

نگهداری آسان

بسته به نوع فرآیند نسوز کردن (پوشش دهی یا الیاف ذاتی) پارچه ترگال نسوز معمولاً قابلیت شستشو و نگهداری نسبتاً آسانی دارد. در پارچه هایی با الیاف ذاتی نسوز خاصیت مقاومت در برابر آتش با شستشو از بین نمی رود که این یک مزیت بزرگ برای لباس های کار و تجهیزات قابل شستشو محسوب می شود. حتی در نوع پوشش داده شده با رعایت دستورالعمل های شستشو پایداری نسبی حفظ می شود.

مقرون به صرفه بودن

در مقایسه با برخی پارچه های تخصصی و بسیار پیشرفته تر که منحصراً برای مقاومت در برابر حرارت های بسیار بالا یا شرایط خاص طراحی شده اند (مانند پارچه های مورد استفاده در لباس فضانوردان یا آتش نشانان در خط مقدم آتش) پارچه ترگال نسوز اغلب گزینه ای مقرون به صرفه تر است.

این مقرون به صرفه بودن در کنار تامین سطح مناسبی از ایمنی آن را برای کاربردهای گسترده ای که نیاز به تعادل بین هزینه و عملکرد دارند مناسب می سازد. دوام بالای آن نیز به کاهش هزینه های بلندمدت کمک می کند.

نکات مهم در انتخاب پارچه ترگال نسوز

انتخاب پارچه ترگال نسوز مناسب برای یک کاربرد خاص نیازمند توجه به نکات مختلفی است. صرف اینکه پارچه «نسوز» نامیده شود کافی نیست؛ بلکه باید اطمینان حاصل کرد که برای نیازهای مورد نظر سطح ایمنی و کیفیت لازم را تامین می کند.

استانداردها و گواهینامه ها

مهم ترین نکته در انتخاب پارچه ترگال نسوز بررسی استانداردهایی است که پارچه بر اساس آن ها تست و تایید شده است. استانداردهای بین المللی مختلفی برای مقاومت پارچه ها در برابر آتش وجود دارد مانند :

• ISO ۱۱۶۱۲ : پوشاک محافظ در برابر حرارت و شعله
• EN ISO ۱۴۱۱۶ : مواد مجموعه های مواد و پوشاک محدود کننده گسترش شعله
• NFPA ۲۱۱۲ : استاندارد لباس های مقاوم در برابر شعله برای حفاظت از پرسنل صنعتی در برابر فلاش آتش
• BS ۵۸۵۲ : استاندارد بریتانیایی برای تست اشتعال پذیری مبلمان روکش دار

در ایران نیز ممکن است استانداردهای ملی مبتنی بر این استانداردهای بین المللی وجود داشته باشد. هنگام خرید از فروشنده بخواهید گواهینامه ها و نتایج تست های مربوط به استاندارد مورد نیاز برای کاربرد شما را ارائه دهد. این گواهینامه ها نشان دهنده قابلیت اطمینان پارچه هستند.

کیفیت و منشأ تولید

کیفیت بافت پارچه ترگال ثبات رنگ و به خصوص کیفیت و پایداری فرآیند نسوز کردن آن بسیار مهم است. پارچه های بی کیفیت ممکن است پس از چند بار شستشو خاصیت نسوز بودن خود را از دست بدهند یا در برابر حرارت مقاومت کافی نداشته باشند.

خرید از تولیدکنندگان یا تامین کنندگان معتبر که سابقه خوبی در تولید پارچه های ایمنی دارند توصیه می شود. منشأ تولید و مواد اولیه به کار رفته نیز می تواند بر کیفیت نهایی تاثیرگذار باشد.

مشاوره با متخصصان

برای کاربردهای حساس و تخصصی (مانند لباس کار در محیط های پرخطر یا پارچه های مورد نیاز برای اماکن عمومی با مقررات سخت گیرانه) بهتر است قبل از خرید با متخصصان ایمنی یا کارشناسان نساجی مشورت کنید. آن ها می توانند با توجه به شرایط محیطی نوع خطر و استانداردهای الزامی بهترین نوع پارچه ترگال نسوز یا پارچه های جایگزین مناسب را به شما پیشنهاد دهند.

بررسی دستورالعمل های نگهداری

اطلاع از نحوه صحیح شستشو و نگهداری پارچه نیز اهمیت دارد. برخی پارچه های نسوز ممکن است نیاز به روش های خاصی برای شستشو داشته باشند تا خاصیت مقاومت در برابر آتش آن ها حفظ شود. رعایت این دستورالعمل ها طول عمر مفید پارچه و ایمنی آن را تضمین می کند.

تاثیر رنگ و طرح بر ویژگی نسوز بودن

معمولاً فرآیند رنگرزی و چاپ بر روی پارچه ترگال قبل یا همزمان با فرآیند نسوز کردن انجام می شود. تولیدکنندگان معتبر اطمینان حاصل می کنند که رنگ ها و مواد چاپی مورد استفاده با مواد نسوز سازگار بوده و بر خاصیت مقاومت در برابر آتش تاثیر منفی نگذارند. با این حال در موارد خاص یا پارچه های نامعتبر ممکن است رنگ یا طرح بر عملکرد نسوز بودن تاثیر بگذارد. خرید از منابع قابل اعتماد این نگرانی را برطرف می کند.

سوالات متداول درباره پارچه ترگال نسوز

 

آیا پارچه ترگال نسوز کاملاً ضد آتش است؟

خیر پارچه ترگال نسوز معمولاً به معنای مقاوم در برابر شعله (Flame Retardant) است نه کاملاً ضد آتش (Fireproof). این پارچه گسترش شعله را کند می کند یا متوقف می سازد اما در معرض حرارت بسیار بالا یا شعله مستقیم برای مدت طولانی ممکن است بسوزد یا ذوب شود. هدف اصلی ایجاد زمان برای واکنش و کاهش شدت آسیب است.

 

آیا شستشو باعث از بین رفتن خاصیت نسوز بودن پارچه ترگال می شود؟

بستگی به روش نسوز کردن دارد. اگر با الیاف ذاتا نسوز تولید شده باشد خاصیت آن دائمی است. اگر با پوشش شیمیایی نسوز شده باشد شستشوی نامناسب یا مکرر ممکن است به تدریج خاصیت نسوز بودن را کاهش دهد. همیشه باید دستورالعمل های شستشوی تولیدکننده را رعایت کرد.

 

چه تفاوتی بین پارچه نسوز و پارچه ضد حریق وجود دارد؟

اصطلاحات ممکن است گاهی به جای هم استفاده شوند اما معمولاً «نسوز» یا «مقاوم در برابر شعله» (Flame Retardant) به پارچه هایی اطلاق می شود که گسترش آتش را کند می کنند. «ضد حریق» (Fireproof) اغلب برای موادی به کار می رود که در برابر حرارت بسیار بالا و آتش مستقیم برای مدت طولانی مقاومت کامل دارند و نمی سوزند مانند برخی مواد ساختمانی یا الیاف تخصصی با نقطه ذوب بسیار بالا. ترگال نسوز در دسته اول قرار می گیرد.

 

آیا پارچه ترگال نسوز برای پوست بی خطر است؟

تولیدکنندگان معتبر از مواد شیمیایی نسوز استفاده می کنند که مطابق با استانداردها و مقررات بهداشتی هستند و برای تماس با پوست بی خطر محسوب می شوند. با این حال افراد با پوست بسیار حساس باید به این نکته توجه داشته باشند و از تولیدکنندگان معتبر خرید کنند.

 

عمر مفید پارچه ترگال نسوز چقدر است؟

عمر مفید به کیفیت پارچه روش نسوز کردن میزان استفاده شرایط محیطی و نحوه نگهداری بستگی دارد. پارچه های با الیاف ذاتی نسوز معمولاً عمر طولانی تری دارند. در صورت استفاده صحیح و رعایت دستورالعمل ها می توان انتظار داشت که برای سال ها خاصیت خود را حفظ کنند اما بازرسی دوره ای توصیه می شود.