آیا آموزش ترکیبی می‌تواند چالش‌های یادگیری را حل کند؟

به گزارش خبرنگار خبرگزاری EDHA، در سال‌های اخیر، دنیای آموزش با ظهور فناوری‌های نوین آموزشی و گسترش یادگیری آنلاین به طور چشمگیری تغییر کرده است. با این حال، بسیاری از معلمان و مربیان همچنان اهمیت تعامل رو در رو و تجربه‌های یادگیری عملی را برای یادگیری مؤثر امری مهم می‌دانند.

آموزش ترکیبی به عنوان رویکردی نوآورانه از ترکیب بهترین‌های هر دو جهان حضوری و آنلاین بهره می‌برد و تجربه‌ای جامع، انعطاف‌پذیر و شخصی‌سازی‌شده از یادگیری را فراهم می‌کند. 

این روش نه تنها فرصت‌هایی برای یادگیری مستقل و عمیق در فضای مجازی فراهم می‌کند، بلکه با افزودن یادگیری تعاملی و عملی در محیط‌های حضوری، مسیر یادگیری را به سوی موفقیت یادگیرندگان هموارتر می‌سازد.

در این گزارش، به بررسی تعریف، مزایا، چالش‌ها و بهترین شیوه‌های آموزش ترکیبی می‌پردازیم و نشان می‌دهیم چگونه این رویکرد می‌تواند نیاز‌های مختلف افرادی که از این روش بهره میبرند از دانشجویان گرفته تا افراد حرفه‌ای‌ها و سازمان‌ها را برآورده سازد.

آموزش ترکیبی چیست؟

آموزش ترکیبی که به عنوان آموزش هیبریدی نیز شناخته می‌شود، یک روش آموزشی است که چندین حالت یادگیری را ترکیب می‌کند. این رویکرد آموزشی عناصر یادگیری آنلاین و حضوری را به کار می‌گیرد تا تجربه‌ای کامل و شخصی‌سازی‌شده از یادگیری ارائه دهد. به بیان دیگر، آموزش ترکیبی مزایای یادگیری آنلاین و حضوری را برای ارائه یک تجربه یادگیری چندمنظوره ترکیب می‌کند.

آموزش ترکیبی یک روش نوین آموزشی است که مزایای یادگیری آنلاین و حضوری را با هم ترکیب می‌کند. برخلاف روش‌های سنتی که به‌طور انحصاری بر دوره‌های حضوری یا ماژول‌های آنلاین متمرکز هستند، آموزش ترکیبی از ترکیبی از این روش‌ها استفاده می‌کند تا تجربه یادگیری جامع‌تر و شخصی‌سازی‌شده‌ای را ارائه دهد.

کسانی که تمایل به آموزش به روش ترکیبی را دارند، می‌توانند در دوره‌های آنلاین و در جلسات آموزشی حضوری شرکت کنند تا مهارت‌های عملی کسب کنند و از پشتیبانی آنلاین بهره‌مند شوند.

این روش آموزشی در محافل آموزشی و حرفه‌ای به‌طور فزاینده‌ای محبوب می‌شود، زیرا به یادگیرندگان این امکان را می‌دهد تا از مزایای هر دو رویکرد بهره‌مند شوند و در عین حال معایب آنها را به حداقل برسانند. به بیان ساده، آموزش ترکیبی روشی جدید از یادگیری ارائه می‌دهد که انعطاف‌پذیر، تطبیق‌پذیر و مؤثر است.

دوره‌های آموزش ترکیبی برای چه کسانی طراحی شده‌اند؟

به طور کلی، دوره‌های آموزش ترکیبی برای تمامی افرادی طراحی شده‌اند که تمایل به کسب مهارت‌های جدید یا ارتقاء عملکرد حرفه‌ای خود دارند. چه دانشجو باشید، چه حرفه‌ای و یا خوداشتغال، این روش یادگیری مزایای قابل‌توجهی از نظر انعطاف‌پذیری، کارایی و شخصی‌سازی یادگیری ارائه می‌دهد.

افراد پرمشغله می‌توانند دوره‌های آنلاین را با سرعت طی کنند، در حالی که افرادی که یادگیری حضوری را ترجیح می‌دهند می‌توانند در جلسات حضوری شرکت کنند. شرکت‌ها نیز می‌توانند با ارائه ماژول‌های آموزشی آنلاین و سازماندهی جلسات حضوری برای تقویت مهارت‌های عملی، از آموزش ترکیبی برای آموزش کارکنان خود بهره‌مند شوند.

به بیان ساده، این نوع آموزش تجربه‌ای چندمنظوره از یادگیری ارائه می‌دهد که می‌تواند متناسب با نیاز‌های هر فرد، فارغ از وضعیت شغلی یا شخصی آن فرد، سفارشی‌سازی شود.

نگاهی به مزایای آموزش ترکیبی

آموزش ترکیبی مزایای متعددی برای یادگیرندگان دارد که به شرح زیر است:

انعطاف‌پذیری: یادگیرندگان می‌توانند دوره‌های آنلاین را با سرعت خود طی کنند، مطالب را هر چند بار که مایل باشند مرور کنند و از پشتیبانی آنلاین برای پاسخ به سؤالات خود بهره‌مند شوند.

یادگیری شخصی‌سازی‌شده: آموزش ترکیبی این امکان را می‌دهد که یادگیری بر اساس نیاز‌های خاص هر فرد تنظیم شود و محتوای یادگیری متناسب با سطح مهارت و ترجیحات یادگیری او فراهم شود.

کارایی: مطالعات نشان می‌دهند که آموزش ترکیبی نسبت به روش‌های سنتی آموزشی مؤثرتر است و به یادگیرندگان کمک می‌کند تا بهتر بتوانند اطلاعات کسب‌شده را حفظ و به کار بگیرند.

یادگیری در زمان و عملی: جلسات حضوری فرصت‌هایی برای یادگیری در زمان حال، مشارکتی و عملی فراهم می‌کنند و بازخورد فوری و شخصی‌سازی‌شده‌ای از سوی مربیان ارائه می‌دهند.

صرفه اقتصادی: شرکت‌ها نیز می‌توانند با ارائه ماژول‌های آموزشی آنلاین و سازماندهی جلسات حضوری برای تقویت مهارت‌های عملی، از آموزش ترکیبی برای آموزش کارکنان خود بهره بگیرند.

به طور خلاصه، آموزش ترکیبی تجربه‌ای انعطاف‌پذیر، شخصی‌سازی‌شده و مؤثر از یادگیری ارائه می‌دهد که می‌تواند به یادگیرندگان کمک کند تا سریع‌تر و مؤثرتر به اهداف یادگیری خود دست یابند.

نگاهی به معایب آموزش ترکیبی

با وجود مزایای بسیاری که آموزش ترکیبی برای یادگیرندگان دارد، این روش ممکن است معایبی نیز داشته باشد که در ادامه به آن پرداختیم:

هزینه بالا: اجرای یک برنامه آموزشی ترکیبی ممکن است برای سازمان‌ها هزینه‌بر باشد، چرا که نیازمند سرمایه‌گذاری در فناوری و زیرساخت‌های مناسب است.

دسترسی محدود به اینترنت: افرادیکه در یادگیری با ابزار‌های آنلاین مشکل دارند یا دسترسی به اینترنت پایدار ندارند، ممکن است در استفاده از دوره‌های آنلاین با مشکلاتی مواجه شوند.

مدیریت تعاملات آنلاین: مدیریت تعاملات آنلاین برای مربیان ممکن است دشوارتر باشد، زیرا نمی‌توانند به‌طور مستقیم واکنش‌ها و حالات چهره دانشجویان را مشاهده کنند.

کمبود انگیزه: برخی از دانشجویان ممکن است احساس کنند که یادگیری آنلاین فاقد انگیزه و تعهدی است که در کلاس حضوری احساس می‌شود.با این حال، این معایب را می‌توان با برنامه‌ریزی و اجرای صحیح برنامه آموزش ترکیبی و همچنین ارتباط مؤثر بین مربیان و یادگیرندگان به حداقل رساند.

چگونه می‌توانید دوره‌های آموزشی خود را با آموزش ترکیبی پویاتر کنید؟

برای پویاتر کردن دوره‌های آموزشی خود با ترکیب مزایای یادگیری الکترونیکی و یادگیری حضوری، می‌توانید نکات زیر را مد نظر قرار دهید:

استفاده از ابزارهای چندرسانه‌ای: ابزار‌های چندرسانه‌ای مانند ویدئوها، تصاویر و اینفوگرافیک‌ها می‌توانند به حفظ توجه دانشجویان کمک کنند و مشارکت را افزایش دهند.

تشویق به تعامل: از پلتفرم‌های آموزش الکترونیکی برای تشویق به تعامل بین دانشجویان و همچنین بین دانشجویان و مربیان استفاده کنید.

ارائه تمرین‌های عملی: تمرین‌های عملی به دانشجویان این امکان را می‌دهند تا آموخته‌های خود را به کار بگیرند و مهارت‌های عملی خود را تقویت کنند.

استفاده از نقش‌آفرینی: نقش‌آفرینی می‌تواند به دانشجویان کمک کند تا با شبیه‌سازی موقعیت‌های واقعی، مهارت‌های عملی را کسب کنند.

تفاوت‌های اصلی بین آموزش الکترونیکی و آموزش ترکیبی چیست؟

آموزش الکترونیکی و آموزش ترکیبی دو روش آموزشی آنلاین هستند که تفاوت‌های مهمی دارند. در حالی که آموزش الکترونیکی یک روش یادگیری به‌طور کامل آنلاین است، آموزش ترکیبی، یادگیری آنلاین و حضوری را ترکیب می‌کند تا تجربه یادگیری کامل‌تری را ارائه دهد که متناسب با تمامی یادگیرندگان باشد.

یکی از تفاوت‌های قابل توجه، جنبه تعاملی آموزش است. آموزش الکترونیکی اغلب تعامل کمتری نسبت به آموزش ترکیبی دارد، زیرا دانشجویان معمولا افرادی در مقابل صفحه نمایش قرار می‌گیرند. در مقابل، آموزش ترکیبی فرصت‌هایی برای تعامل آنلاین و حضوری فراهم می‌کند.

مفهوم انعطاف‌پذیری نیز ویژگی متمایز این دو روش آموزشی است. در حالی که آموزش الکترونیکی سطح بالایی از انعطاف‌پذیری را ارائه می‌دهد، به طوری که دانشجویان  می‌توانند دوره‌های آنلاین را با سرعت خود طی کنند، آموزش ترکیبی حتی انعطاف‌پذیری بیشتری ارائه می‌دهد، زیرا یادگیری آنلاین و حضوری را با هم ترکیب می‌کند.

در ادامه با دو تن از اساتید کشور که تجربه تدریس به روش آموزش ترکیبی در دانشگاه‌های کشور را داشته‌اند گفتگویی کوتاه داشتیم و نظر آن‌ها را درباره آموزش ترکیبی از آنها جویا شدیم.

دکتر کوروش عاکف خلخالی استاد و مدرس زبان انگلیسی در دانشگاه آزاد اسلامی در این باره گفت: هنگامیکه زیر ساخت‌های صحیح آموزش آنلاین در کشور نیست این پروژه محکوم به شکست است. یکی از دلایلی که گوش شنوایی برای نظر مخالف اساتید این روش نیست، میتواند این باشد که این روش برای گردانندگان آن سود آورد است. در این روش شهریه از دانشجو گرفته میشود، اما کلاسی که هزینه داشته باشد برای دانشجویان برگزار نمیشود از طرفی هزینه اینترنت استاد و دانشجو بر عهده خودشان است و اینترنت هم که آنقدر کند است که از خارج از ایران قابل دسترسی نیست و در انتها هم استاد باید بین ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ برگه پاسخ نامه رو تصحیح کند.

وی افزود: برای روش آموزش ترکیبی اول باید زیر ساخت‌های فنی و مناسب فراهم شود. تعداد دانشجو در هر کلاس محدود باشد و مسائله تعیین هویت دانشجو حل شود از طرفی در این روش میبایست از سیستم‌هایی استفاده شود که امکان تعامل دو طرفه صوت و ویدئو و ضبط و برخی امکانات دیگر را نیز داشته باشد.

عاکف در ادامه بیان کرد: تا پیش از فراهم شدن زیر ساخت‌های فنی مناسب، اصلا این سیستم را برای آموزش زبان پیشنهاد نمی‌کنم. بعد از فراهم شدن کامل این زیر ساخت‌ها، مجددا باید تحقیق و پژوهش برای میزان کارآیی سیستم صورت گیرد. مهمترین نکته در آموزش مجازی که باید حل شود احراز هویت کسانی است که به طور کامل در کلاس‌ها یا در آزمون‌های مجازی تحصیل می‌کنند که طبعا این روش تدریس، روش آزمون سازی و سنجش کاملا متفاوتی را نیاز دارد و رسیدن به این موارد از راه روش‌های تحقیق و پژوهش بدست می‌آید.

در ادامه با دکتر فروزان دهباشی، استاد و مدرس زبان انگلیسی در دانشگاه آزاد اسلامی که تجربه آموزش به صورت مجازی و آموزش الکترونیکی زبان انگلیسی را نیز دارد صحبت کردیم. دهباشی درباره اعمال این روش آموزشی در دانشگاه‌ها گفت: روش آموزش ترکیبی یکی از شیوه‌های تدریس روز دنیا در سیستم آموزش برخط است و از دیدگاه‌های مختلف قابل بررسی است. خوب یا بد بودن این روش تدریس بستگی به درس دارد و روحیه و توان دانشجو. اصولا شرکت در دوره‌های مجازی در تمام دنیا اختیاری است و این را باید به اختیار دانشجو گذاشت که با توجه به توانایی و وقتی که می‌تواند به تحصیل اختصاص بدهد، تصمیم بگیرد. 

هستی وفایی دانشجوی رشته آموزش زبان انگلیسی به صورت مجازی در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران است. او در رابطه با تجربه آموزش حضوری خود در  مقطع کارشناسی در رشته مترجمی زبان انگلیسی در دانشگاه آزاد اسلامی و مقایسه آن با مقطع کارشناسی ارشد گفت: بنده رشته آموزش زبان انگلیسی را چند ترم در مقطع کارشناسی ارشد به صورت مجازی در دانشگاه تهران گذرانده‌ام. درس خواندن به صورت مجازی هم معایبی دارد هم مزایا.

وفایی گفت: من کارشناسی ارشد را به صورت آنلاین گذراندم، اما در دوره کارشناسی هم به دلیل شیوع بیماری کرونا چند ترم آن به صورت مجازی برگزار شد، اما این دو مقطع تفاوت‌هایی با هم داشتند برای مثال در کارشناسی، چون برخی ترم‌ها را حضوری گذرانده بودیم و اساتید را می‌شناختیم این فرایند برایمان خوب و راحت بود چراکه هم با اساتید هم با دروس و مدل درس خواندن کاملا آشنا بودیم و علاوه بر آن با مدل امتحانات نیز آشنا بودیم و از طرفی، چون هم کلاسی‌هایمان را ملاقات میکردیم و در کلاس‌ها با هم تعامل داشتیم بنابراین درس خواندن در آن شرایط راحت‌تر بود ولی در دوره کارشناسی ارشد ما هیچ آشنایی با اساتید و با باقی دانشجویان نداشتیم و حتی برای ما جلسه معارفه هم نداشتند، اما برای برخی رشته‌های مجازی این جلسه معارفه را گذاشته بودند و بنابراین اولین زمانی که ما و اساتید و دیگر دانشجویان یکدیگر را ملاقات کردیم زمان امتحانات بود.

او در ادامه بیان کرد: زمانی که دوره کارشناسی خود را چند ترم به دلیل کووید، مجازی میگذراندم امتحاناتمان هم مجازی بود بدین صورت که برگه را استاد آپلود میکرد و ما سپس جواب را می‌نوشتیم و ارسال می‌کردیم، اما در دوره کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران با وجود آنکه خود رشته تحصیلی و کلاس‌ها مجازی بود، اما امتحانات حضوری بودند و این مسئله کمی کار را سخت می‌کرد چراکه ما دروس را آنجوری که باید نمیتوانستیم به واسطه شاغل بودن بخوانیم و حضور پیدا کنم ولی از طرفی به دلیل آنکه مجبور بودم یک زمانی سرکار باشم و یک زمانی را درس بخوانم نمیتوانستم تمرکز کافی داشته باشم من، چون متمرکز نبودم دروس را آن زمان که مجازی ارائه میشد خوب متوجه نمیشدم و آنجا متوجه شدم که فردی هستم که میبایست برای درک دروس در کلاس درس حضور پیدا کند. اما مشکلات دیگری هم بود برای مثال در اتصال به اینترنت به مشکل می‌خوردیم و استاد گاهی صدایش نمی‌امد و یا فایل آپلود نمیشد همه این اتفاقات می‌افتاد و کلاس‌ها نیز گاهی کنسل میشد. معایبش اینها بود که در واقع نمیشد در کلاس‌ها حضور پیدا کرد و تمرکز کرد .

وفایی در ادامه اظهار کرد: نوع کلاس‌های ما نیز فرق داشت برای مثال اگر استادی سعی میکرد نحوه ارائه دروس را تغییر دهد و برای مثال پاورپوینت درست کند و به نوعی کلاس را کمی جذاب کتد شاید توجه ما جلب میشد، اما در کل تعداد کمی از اساتید این کار را انجام میدادند و تمام آن یک صفحه کاملا سیاه بود که افراد باید تمام تلاششان را میکردند تا تمرکز خود را حفظ کنند و به مواردی که ارائه میشود گوش کنند و توجه کنند.

این دانش آموخته زبان انگلیسی گفت: اگر کلاس‌ها حضوری باشد، دانشجو میتواند پس از کلاس نیز برود با استاد صحبت کند و یک جور‌هایی رفع اشکال کنند. در دوره مجازی دانشگاه آزاد اسلامی در کل جلسه رفع اشکال نذاشتند، اما در دانشگاه تهران اساتید جلسه رفع اشکال گذاشتند که چون بسیاری از دانشجویان شهرستان بودند نرفتند و من هم به خاطر کارم نتوانستم در کلاس‌ها حضور پیدا کنم. مزایای ارائه این رشته به صورت مجازی این بود که دانشحجویان میتوانستند همزمان هم درس بخوانند هم کار کنند و هم حتی برخی از دانشجویانی که شهرستان بودند میتوانستند در این کلاس‌ها شرکت کنند و دیگر نیازی نبود خوابگاه بروند، چون گفتنی است به دانشجویان شهرستانی برای امتحانات به آنها خوابگاه دادند این موارد خیلی خوب بود ولی در کل برای من شرکت در کلاس به صورت حضوری گزینه مناسب تری است هم از لحاظ تمرکز هم از نظر آشنایی با اساتید هم اینکه وقتی شخصی داخل کلاس میرود مجبور است آن کاری که استاد به آنها گفته است را انجام دهد اما وقتی کلاس مجازی باشد میتوانید قبل از کلاس خیلی سریع نگاهی به دروس بیاندازی و در کلاس شرکت کنید یا در برخی موارد هنگامیکه استاد در حال پرسش کلاسی است سریع کتاب را باز کنید و جواب پرسش استاد را بدهید.

وی در انتها بیان کرد: اما اگر شخصی بتواند یک محیط ارام پیدا کند و در آن دروس خود را گوش کند و تکالیف خود را انجام دهد گذراندن کلاس‌های مجازی بسیار راحت‌تر خواهد بود. من به شخصه به دلایل مشغله‌هایی که داریم حضوری را ترجیح میدهم، چون این موضوع که کلاس برای حداقل یک ساعت هم که شده مرا از فضای کاری دور میکند برایم مطلوب است، اما برای افرادیکه وقت کافی ندارند یا شاغل هستند یا مادر هستند و در تهران نیستند و یا معلولیت‌هایی از نظر جسمی دارند و نمیتوانند رفت و آمد کنند، کلاس مجازی بسیار سودمند است.

در نهایت، میزان مشارکت یادگیرندگان نقش اساسی در موفقیت دوره‌های آموزشی ایفا می‌کند. آموزش ترکیبی می‌تواند مشارکت بیشتری نسبت به آموزش الکترونیکی فراهم کند، زیرا مزایای یادگیری آنلاین و حضوری را برای ارائه یک تجربه یادگیری تعاملی‌تر و جذاب‌تر ترکیب می‌کند.

این روش دامنه وسیعی از امکانات را در ارائه تجربه آموزشی فراهم می‌کند تا بهترین تجربه آموزشی را برای هر فرد به ارمغان آورد. آموزش ترکیبی به عنوان راهکاری میان یادگیری سنتی و آنلاین، تحولی اساسی در شیوه‌های آموزشی ایجاد کرده است. این روش، با ترکیب مزایای هر دو رویکرد، انعطاف‌پذیری و دسترسی به منابع گسترده‌تر را با کیفیت آموزش حضوری پیوند داده و تجربه یادگیری را بهینه‌تر کرده است.

 در عین حال، با رفع چالش‌هایی همچون هزینه‌های بالا و مشکلات دسترسی به اینترنت، می‌توان به نتیجه‌ای دست یافت که با نیاز‌های دانشجویان و سازمان‌ها به بهترین شکل تطبیق دارد. آموزش ترکیبی، با بهره‌گیری از تعاملات رو در رو و فرصت‌های آموزشی آنلاین، امکان دستیابی به اهداف یادگیری در محیط‌های متنوع را فراهم کرده و به گزینه‌ای پرطرفدار در میان آموزش‌دهندگان و یادگیرندگان تبدیل شده است.

 به این ترتیب، آموزش ترکیبی راهی است که می‌تواند آینده یادگیری را همسو با تغییرات و پیشرفت‌های جامعه مدرن بهبود بخشد و در راستای بهینه‌سازی و تأثیرگذاری عمیق‌تر فرآیند یادگیری گام بردارد.