بچه در طلاق به کی میرسه؟

پس از طلاق والدین، حضانت فرزند تا هفت سالگی با مادر است و بعد از این سن، تا زمان بلوغ (9 سالگی برای دختر و 15 سالگی برای پسر) حضانت عموماً با پدر خواهد بود. با رسیدن فرزند به سن بلوغ، حق انتخاب با خود اوست که با کدام یک از والدین زندگی کند. این قوانین بر اساس ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران تعیین شده اند و دادگاه همواره مصلحت کودک را در تصمیم گیری های خود لحاظ می کند.

طلاق یکی از مهم ترین و حساس ترین رویدادها در زندگی خانوادگی است که نه تنها زندگی زوجین را تحت تأثیر قرار می دهد، بلکه آینده فرزندان آن ها را نیز به شدت متغیر می سازد. در این میان، مسئله حضانت فرزندان از اصلی ترین دغدغه های والدین است. آگاهی از قوانین و مقررات مربوط به حضانت، می تواند به والدین کمک کند تا در این دوران پرفشار، با آرامش و اطمینان بیشتری برای آینده فرزندان خود تصمیم گیری کنند. این موضوع از جنبه های مختلف حقوقی، روانی و اجتماعی اهمیت ویژه ای دارد و هر پدر و مادری مسئولیت دارد تا از حقوق و تکالیف خود در این زمینه آگاه باشد. هدف این مقاله، ارائه یک راهنمای جامع و دقیق درباره قوانین حضانت فرزندان در ایران است تا ابهامات موجود برطرف شده و مسیری روشن برای درک این موضوع حیاتی فراهم شود.

حضانت چیست و چرا اهمیت دارد؟

قبل از پرداختن به جزئیات قوانین، لازم است ابتدا مفهوم حضانت را به درستی درک کنیم. حضانت در حقوق خانواده به معنای نگهداری، تربیت و مراقبت از فرزندان است. این مفهوم شامل تمام نیازهای جسمی و روحی کودک، از جمله تأمین مسکن، غذا، پوشاک، بهداشت، تحصیل و تربیت اخلاقی می شود. حضانت هم حق و هم تکلیف والدین است؛ به این معنا که نه تنها والدین حق دارند از فرزند خود نگهداری کنند، بلکه وظیفه قانونی و شرعی آن هاست که این مسئولیت را بر عهده بگیرند و هیچ یک از آن ها نمی تواند از این تکلیف شانه خالی کند.

تفاوت حضانت با مفاهیم دیگری مانند ولایت قهری و قیمومت بسیار مهم است. ولایت قهری به معنای سرپرستی قانونی بر امور مالی و غیرمالی فرزند است و به طور طبیعی با پدر و در صورت فوت او، با جد پدری است. در واقع ولی قهری تصمیمات کلان و سرنوشت ساز برای فرزند می گیرد، در حالی که حضانت بیشتر جنبه نگهداری روزمره و تربیت را شامل می شود. قیمومت نیز زمانی مطرح می شود که هیچ یک از پدر یا جد پدری وجود نداشته باشند یا صلاحیت لازم را نداشته باشند و دادگاه فردی را به عنوان قیم تعیین کند. این تمایزات حقوقی نشان دهنده پیچیدگی های مرتبط با سرپرستی فرزندان در سیستم حقوقی ایران است.

قوانین حضانت فرزند بعد از طلاق در ایران

قانون گذار ایران، در ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی، قواعد مشخصی را برای حضانت فرزندان بعد از طلاق تعیین کرده است. این قوانین بر اساس سن و جنسیت فرزند متفاوت است و هدف اصلی آن ها، تأمین مصلحت کودک است که در تمامی مراحل قضایی، معیار اصلی تصمیم گیری دادگاه محسوب می شود. در ادامه به بررسی این مراحل و شرایط سنی می پردازیم.

حضانت فرزندان زیر ۷ سال: اولویت با مادر

بر اساس قانون، حضانت فرزند بعد از طلاق، چه دختر باشد و چه پسر، تا سن هفت سالگی با مادر است. این قاعده در تمامی موارد طلاق، اعم از توافقی، از طرف زن یا از طرف مرد، جاری است. این اولویت بندی بر اساس نیازهای اولیه و عاطفی کودک در سال های ابتدایی زندگی و توانایی مادر در برآورده ساختن آن ها تعیین شده است. در این دوره، نزدیکی عاطفی و مراقبت مادرانه برای رشد و تکامل روانی و جسمی کودک حیاتی تلقی می شود.

• حضانت فرزند دختر زیر ۷ سال: تا قبل از رسیدن به سن هفت سالگی، حضانت فرزند دختر به طور کامل و بدون قید و شرط، با مادر است.
• حضانت فرزند پسر زیر ۷ سال: مشابه فرزند دختر، حضانت فرزند پسر نیز تا هفت سالگی به مادر واگذار می شود.

البته این اولویت مادر، مطلق نیست و در صورتی که مادر دچار شرایط خاصی شود که صلاحیت نگهداری از فرزند را از او سلب کند (که در بخش های بعدی به تفصیل بررسی خواهد شد)، این حضانت می تواند از او گرفته شده و به پدر یا در موارد استثنایی به شخص دیگری سپرده شود.

حضانت فرزندان ۷ سال تا سن بلوغ: اولویت با پدر و مصلحت کودک

پس از اینکه فرزند به سن هفت سالگی رسید، وضعیت حضانت تغییر می کند. در این مرحله، قانون گذار اولویت را به پدر می دهد. اما این بخش دارای یک تبصره بسیار مهم است: بعد از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می باشد. این بدان معناست که اگر والدین در مورد حضانت فرزند بعد از هفت سالگی به توافق نرسند، دادگاه با در نظر گرفتن تمام جوانب و با محوریت مصلحت کودک، تصمیم نهایی را اتخاذ خواهد کرد.

• حضانت فرزند دختر ۷ سال تا ۹ سالگی (سن بلوغ دختر): از هفت سالگی تا سن نه سالگی قمری که سن بلوغ شرعی دختر است، اولویت حضانت با پدر است. با این حال، اگر مادر بتواند در دادگاه ثابت کند که پدر صلاحیت لازم برای نگهداری از فرزند را ندارد، یا اگر مصلحت کودک ایجاب کند که با مادر بماند، دادگاه می تواند تصمیم متفاوتی بگیرد.
• حضانت فرزند پسر ۷ سال تا ۱۵ سالگی (سن بلوغ پسر): برای فرزند پسر نیز از هفت سالگی تا سن پانزده سالگی قمری که سن بلوغ شرعی اوست، حضانت عمدتاً با پدر خواهد بود. مشابه مورد دختران، مصلحت کودک در اینجا نیز حرف اول را می زند و دادگاه بر اساس شواهد و دلایل موجود، تصمیم نهایی را خواهد گرفت.

در تعیین مصلحت کودک، دادگاه به فاکتورهای متعددی مانند وضعیت مالی و اخلاقی والدین، شرایط محیطی، وضعیت تحصیلی کودک، و به خصوص وابستگی عاطفی کودک به هر یک از والدین توجه می کند. نظرات کارشناسان روانشناسی و مددکاران اجتماعی نیز در این مرحله می تواند برای دادگاه راهگشا باشد.

حضانت فرزندان پس از سن بلوغ: اختیار انتخاب با خود فرزند

با رسیدن فرزند به سن بلوغ شرعی، مفهوم حضانت به معنای قانونی آن پایان می یابد. در این مرحله، فرزند به دلیل رسیدن به مرحله ای از رشد فکری و تشخیص، حق دارد شخصاً تصمیم بگیرد که با کدام یک از والدین یا حتی به صورت مستقل زندگی کند. دادگاه نیز به این تصمیم کودک احترام می گذارد و آن را تأیید می کند.

• سن بلوغ شرعی دختران و پسران: بر اساس قانون مدنی، سن بلوغ شرعی برای دختران ۹ سال تمام قمری و برای پسران ۱۵ سال تمام قمری است. البته لازم به ذکر است که سن رشد (قابلیت انجام امور مالی) ۱۸ سال تمام شمسی است و این دو مفهوم از یکدیگر متمایزند.
• آیا بعد از بلوغ، حضانت به پایان می رسد؟ بله، پس از رسیدن فرزند به سن بلوغ شرعی، بحث حضانت به مفهوم قانونی آن منتفی می شود. در این حالت، فرزند دیگر طفل محسوب نمی شود و می تواند در مورد محل زندگی خود تصمیم گیری کند. اما، مسئولیت نفقه و تأمین نیازهای مالی فرزند تا زمانی که مستقل شود و بتواند زندگی خود را اداره کند، همچنان بر عهده پدر است.

در تمامی مراحل تعیین حضانت، از بدو تولد تا سن بلوغ، معیار اصلی و نهایی دادگاه، مصلحت کودک است. این اصل به دادگاه اجازه می دهد تا در موارد خاص و با توجه به شرایط فردی هر پرونده، از قواعد عمومی نیز عدول کرده و تصمیمی بگیرد که بهترین منافع کودک را تأمین کند.

شرایط استثنایی و موارد سلب حضانت

همانطور که ذکر شد، قواعد عمومی حضانت مطلق نیستند و در شرایط خاصی می توان حضانت را از والدین سلب کرد. این شرایط در ماده ۱۱۷۰ و ۱۱۷۳ قانون مدنی به صراحت بیان شده اند و هدف از آن ها حمایت از سلامت جسمی و روحی کودک است. سلب حضانت معمولاً به معنای واگذاری حضانت به والد دیگر یا در صورت عدم صلاحیت هر دو والد، به اشخاص ثالث است.

شرایط سلب حضانت از مادر

در صورتی که مادر که حضانت فرزند بر عهده اوست، دارای شرایط خاصی باشد که مصلحت کودک را به خطر اندازد، امکان سلب حضانت از او وجود دارد. مهم ترین موارد عبارتند از:

• ازدواج مجدد مادر: یکی از مهم ترین و پرتکرارترین دلایل سلب حضانت از مادر، ازدواج مجدد مادر است. طبق ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی، اگر مادر در مدتی که حضانت طفل با او است مبتلا به جنون شود یا با دیگری شوهر کند حق حضانت او با پدر خواهد بود. این ماده فرض می کند که با ازدواج مجدد مادر، توجه و تمرکز او بر فرزند کاهش می یابد یا حضور ناپدری ممکن است مصلحت کودک را تحت تأثیر قرار دهد. البته، در عمل دادگاه ها در این مورد نیز مصلحت کودک را در نظر می گیرند و لزوماً با ازدواج مجدد مادر، حضانت فوراً سلب نمی شود، بلکه باید اثبات شود که این ازدواج به مصلحت کودک نیست.
• جنون یا بیماری های روانی مادر: اگر مادر مبتلا به جنون (دیوانگی) شود یا دچار بیماری های روانی شدید باشد که توانایی نگهداری و تربیت صحیح فرزند را از او سلب کند، حضانت از او سلب خواهد شد. این موضوع با تشخیص پزشکی قانونی صورت می گیرد.
• اعتیاد زیان آور: اعتیاد به الکل، مواد مخدر، یا قماربازی که زیان آور باشد و بر توانایی مادر در مراقبت از فرزند تأثیر منفی بگذارد، از دیگر دلایل سلب حضانت است.
• اشتهار به فساد اخلاق و فحشا: اگر مادر به فساد اخلاقی یا فحشا شهرت داشته باشد، این موضوع نیز می تواند دلیلی برای سلب حضانت از او باشد.
• سوء استفاده از طفل یا اجبار به مشاغل ضد اخلاقی: هرگونه سوء استفاده جسمی، روانی یا جنسی از فرزند، یا اجبار او به مشاغلی مانند تکدی گری، قاچاق یا فساد و فحشا، از جدی ترین دلایل سلب حضانت محسوب می شود.
• تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف: اگر مادر مکرراً فرزند را خارج از حد تربیت متعارف مورد ضرب و جرح قرار دهد، این رفتار نیز می تواند به سلب حضانت منجر شود.

شرایط سلب حضانت از پدر

همانند مادر، پدر نیز در صورت عدم رعایت مصلحت کودک یا بروز شرایط خاص، می تواند حضانت فرزند را از دست بدهد. موارد سلب حضانت از پدر نیز عمدتاً مشابه مواردی است که برای مادر ذکر شد:

• جنون یا بیماری های روانی پدر: ابتلا به جنون یا بیماری های روانی که صلاحیت نگهداری از فرزند را از او سلب کند، پس از تشخیص پزشکی قانونی.
• اعتیاد زیان آور: اعتیاد به الکل، مواد مخدر یا قمار که به مصلحت کودک آسیب برساند.
• اشتهار به فساد اخلاق و فحشا: اشتهار به فساد اخلاقی یا فحشا که بر محیط زندگی کودک تأثیر منفی بگذارد.
• سوء استفاده از طفل یا اجبار به مشاغل ضد اخلاقی: سوء استفاده جسمی، روانی یا جنسی از فرزند، یا اجبار او به کارهای خلاف اخلاق و قانون.
• تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف: اعمال خشونت مکرر و نامتعارف علیه کودک.
• عدم رعایت مصلحت کودک: این مورد یک شرط کلی است و هرگاه دادگاه تشخیص دهد که پدر به دلیل سهل انگاری، بی توجهی یا هر دلیل دیگری، مصلحت کودک را رعایت نمی کند، می تواند حضانت را از او سلب کند.
• اهمال در نگهداری یا تربیت فرزند: عدم توجه کافی به نیازهای اساسی کودک، عدم تأمین تحصیل، بهداشت و تربیت مناسب، می تواند از دلایل سلب حضانت باشد.

نکات تکمیلی و سوالات رایج در مورد حضانت

مسئله حضانت جنبه های گوناگونی دارد که دانستن آن ها برای والدین ضروری است. در این بخش به بررسی برخی از این نکات و ابهامات رایج می پردازیم تا تصویری کامل تر از حضانت فرزند بعد از طلاق ارائه شود.

تفاوت حضانت و ولایت قهری

یکی از مهم ترین تمایزات حقوقی که اغلب با هم اشتباه گرفته می شوند، تفاوت حضانت و ولایت قهری است. همانطور که پیشتر اشاره شد، حضانت مربوط به نگهداری و تربیت روزمره فرزند است، اما ولایت قهری، دامنه وسیع تری دارد و شامل سرپرستی حقوقی و مالی فرزند می شود.

• ولایت با کیست؟ ولایت قهری به موجب قانون، با پدر و در صورت فوت پدر، با جد پدری (پدربزرگ پدری) است. ولی قهری مسئول تصمیم گیری های اساسی و مهم در زندگی فرزند مانند انتخاب مدرسه، تعیین رشته تحصیلی، امور پزشکی و به خصوص اداره اموال کودک است.
• مسئولیت های ولی و تفاوت آن با مسئولیت های دارنده حضانت: حتی اگر حضانت فرزند با مادر باشد، ولی قهری (پدر یا جد پدری) همچنان مسئول امور مالی و حقوقی فرزند است. به عنوان مثال، مادر حضانت دار می تواند در مورد نحوه تربیت و نگهداری روزمره فرزند تصمیم بگیرد، اما برای فروش اموال فرزند، نیاز به اجازه ولی قهری دارد. این جدایی مسئولیت ها گاهی می تواند منشأ اختلافاتی باشد که حل آن ها نیازمند آگاهی حقوقی است.

ملاقات فرزند بعد از طلاق

حق ملاقات فرزند بعد از طلاق، یک حق طبیعی و غیرقابل انکار برای والدینی است که حضانت فرزند با آن ها نیست. هیچ یک از والدین نمی تواند والد دیگر را از ملاقات فرزندش محروم کند. این حق نه تنها برای والدین، بلکه برای مصلحت و سلامت روانی کودک نیز حیاتی است، چرا که کودک نیاز به ارتباط با هر دو والد خود دارد.

• نحوه تعیین زمان و مکان: اگر والدین در مورد زمان، مکان و چگونگی ملاقات به توافق نرسند، دادگاه خانواده می تواند با صدور حکم، ساعت، روز و حتی محل ملاقات را تعیین کند. این ملاقات می تواند در منزل یکی از والدین، در مکانی عمومی مانند پارک یا با نظارت یک شخص ثالث صورت گیرد.
• ضمانت اجراهای قانونی: در صورت عدم رعایت حکم دادگاه توسط والد حضانت دار و ممانعت از ملاقات، والد دیگر می تواند از طریق مراجع قضایی اقدام کرده و درخواست اجرای حکم را بدهد. دادگاه می تواند با جریمه نقدی، توبیخ و حتی در موارد شدید، تغییر حضانت، با والد ممتنع برخورد کند.

نفقه فرزند بعد از طلاق

نفقه فرزند بعد از طلاق، مستقل از موضوع حضانت است. این بدان معناست که حتی اگر حضانت فرزند با مادر باشد یا از پدر سلب شده باشد، مسئولیت پرداخت نفقه بر عهده پدر است. پدر موظف است تمام هزینه های زندگی فرزند از جمله خوراک، پوشاک، مسکن، تحصیل، بهداشت و درمان را تأمین کند.

• میزان نفقه و نحوه مطالبه آن: میزان نفقه بر اساس نیازهای فرزند و توانایی مالی پدر تعیین می شود. در صورت عدم توافق والدین، دادگاه با در نظر گرفتن این فاکتورها و استماع نظرات کارشناس، میزان نفقه را مشخص می کند. مادر یا حتی خود فرزند در صورت رسیدن به سن رشد، می توانند برای مطالبه نفقه به دادگاه خانواده مراجعه کنند. عدم پرداخت نفقه فرزند توسط پدر، می تواند منجر به پیگیری های قانونی و حتی مجازات کیفری شود.

حضانت فرزند در عقد موقت (صیغه)

مسئله حضانت فرزند در عقد موقت (صیغه) نیز همانند عقد دائم تابع قوانین عمومی حضانت است. یعنی اگر فرزندی حاصل از عقد موقت باشد، قوانین مربوط به حضانت بر اساس سن و جنسیت فرزند (همانند ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی) اعمال می شود.

• شباهت ها و تفاوت ها با عقد دائم: در بخش حضانت، تفاوت عمده ای بین فرزندان حاصل از عقد دائم و موقت وجود ندارد. چالش اصلی در عقد موقت معمولاً بر سر اثبات نسب و پدری است، به خصوص اگر عقد به طور رسمی ثبت نشده باشد.
• مشکلات احتمالی و راه حل ها: اگر عقد موقت ثبت نشده باشد و پدر هویت فرزند را انکار کند، مادر باید از طریق دادگاه و با آزمایش DNA پدر بودن مرد را اثبات کند. پس از اثبات نسب، تمامی حقوق فرزند از جمله حضانت، نفقه و ارث، مانند فرزندان حاصل از عقد دائم برقرار خواهد بود.

حضانت فرزند در صورت فوت یکی از والدین

در صورتی که یکی از والدین فوت کند، حضانت فرزند به طور طبیعی با والد زنده خواهد بود. به عنوان مثال، اگر مادر فوت کند، حضانت به پدر می رسد و اگر پدر فوت کند، حضانت با مادر خواهد بود. مگر اینکه والد زنده صلاحیت نگهداری از فرزند را نداشته باشد که در این صورت دادگاه بر اساس مصلحت کودک تصمیم می گیرد.

نقش مصلحت کودک در تصمیم گیری های دادگاه

همانطور که بارها تأکید شد، مصلحت کودک مهم ترین معیار و اصل راهنما در تمامی تصمیم گیری های مربوط به حضانت است. دادگاه در هر مرحله و در هر پرونده ای، تلاش می کند تا تصمیمی بگیرد که به بهترین شکل ممکن، نیازهای جسمی، روحی، عاطفی، تربیتی و آموزشی کودک را تأمین کند.

• نمونه هایی از مصلحت کودک از دیدگاه دادگاه: این مصلحت شامل مواردی مانند محیط زندگی آرام و باثبات، ادامه تحصیل در مدرسه فعلی، حفظ ارتباط با دوستان و خویشاوندان، حفظ سلامت جسمی و روانی، و عدم قرار گرفتن در معرض آسیب های اخلاقی یا رفتارهای پرخطر می شود. دادگاه برای تشخیص این مصلحت، می تواند از کارشناسان امور خانواده، روانشناسان و مددکاران اجتماعی کمک بگیرد و حتی در برخی موارد با خود فرزند (به خصوص اگر به سن تشخیص رسیده باشد) صحبت کند.

نقش وکیل خانواده در پرونده های حضانت

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و حساسیت بالای موضوع حضانت، حضور یک وکیل متخصص خانواده می تواند بسیار راهگشا باشد. وکیل می تواند با آگاهی از قوانین و رویه قضایی، به والدین در درک حقوق و تکالیفشان کمک کرده و آن ها را در مسیر صحیح هدایت کند.

• اهمیت مشاوره و وکالت تخصصی: وکیل می تواند در جمع آوری مدارک لازم، تنظیم دادخواست، ارائه لوایح دفاعیه، شرکت در جلسات دادگاه و پیگیری مراحل اجرایی، نقش مؤثری ایفا کند. مشاوره با وکیل، به خصوص در مواردی که اختلاف جدی بین والدین وجود دارد یا شرایط خاصی مطرح است (مانند سلب حضانت)، برای حفظ منافع کودک و والدین حیاتی است.

مراحل قانونی برای تعیین و تغییر حضانت

برای تعیین یا تغییر حضانت فرزند، والدین باید مراحل قانونی مشخصی را طی کنند. این فرآیند از طرح دعوا در مرجع صالح آغاز شده و تا صدور حکم نهایی و اجرای آن ادامه می یابد.

مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای حضانت

دادگاه خانواده، مرجع اصلی و صالح برای رسیدگی به تمامی دعاوی مربوط به حضانت فرزندان است. این دادگاه با حضور قضات متخصص در امور خانواده، به این پرونده ها رسیدگی می کند. دادگاهی که صلاحیت رسیدگی دارد، معمولاً دادگاه محل اقامت فرزند یا یکی از والدین است.

مدارک لازم برای طرح دعوای حضانت

برای طرح دعوای حضانت، بسته به نوع درخواست (تعیین حضانت، سلب حضانت، تغییر حضانت یا تعیین ملاقات)، مدارک مختلفی مورد نیاز است که برخی از آن ها عبارتند از:

• تصویر مصدق عقدنامه و طلاق نامه
• تصویر مصدق شناسنامه والدین و فرزند
• در صورت وجود، حکم حضانت قبلی یا توافق نامه حضانت
• مدارکی که نشان دهنده عدم صلاحیت والد دیگر است (مانند گواهی پزشکی، گزارش مددکاری، استشهادیه محلی و …)
• هرگونه مدرک یا شهادتی که مصلحت کودک را در نزد یکی از والدین اثبات کند.

فرایند رسیدگی در دادگاه

پس از طرح دعوا و تکمیل مدارک، مراحل زیر در دادگاه طی می شود:

1. ثبت دادخواست: دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت می شود.
2. تعیین وقت رسیدگی: دادگاه وقت رسیدگی تعیین کرده و طرفین را احضار می کند.
3. جلسات رسیدگی: در جلسات دادگاه، طرفین دعوا دلایل و مستندات خود را ارائه می دهند. دادگاه ممکن است نیاز به تحقیقات محلی، نظریه کارشناس روانشناسی یا مددکار اجتماعی داشته باشد.
4. صدور حکم: پس از بررسی کامل شواهد و دلایل و با توجه به مصلحت کودک، دادگاه حکم نهایی را صادر می کند.

امکان تجدید نظر و فرجام خواهی

رأی صادره توسط دادگاه خانواده در مورد حضانت، قابل تجدید نظر در دادگاه تجدید نظر استان و در برخی موارد خاص، قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور است. این امکان به طرفین اجازه می دهد تا در صورت اعتراض به حکم صادره، مجدداً از مراجع بالاتر درخواست رسیدگی و بازنگری در پرونده را داشته باشند. این مراحل نیز نیازمند دقت و آگاهی حقوقی است.

در جدول زیر، خلاصه ای از شرایط حضانت بر اساس سن و جنسیت فرزند آورده شده است:

سن فرزند	جنسیت	اولویت حضانت	توضیحات تکمیلی
تولد تا ۷ سالگی	دختر و پسر	مادر	مگر در موارد سلب حضانت از مادر
۷ سالگی تا ۹ سالگی (بلوغ شرعی)	دختر	پدر	با تأکید بر مصلحت کودک در صورت اختلاف
۷ سالگی تا ۱۵ سالگی (بلوغ شرعی)	پسر	پدر	با تأکید بر مصلحت کودک در صورت اختلاف
پس از سن بلوغ	دختر و پسر	حق انتخاب با خود فرزند	دادگاه به تصمیم فرزند احترام می گذارد

نتیجه گیری

حضانت فرزند بعد از طلاق، موضوعی حساس و پیچیده است که ابعاد مختلف حقوقی، عاطفی و اجتماعی را در بر می گیرد. قانون گذار ایران با تعیین قواعدی مشخص، تلاش کرده تا مصلحت کودک را در اولویت قرار دهد. از اولویت مادر در سال های ابتدایی زندگی کودک تا حق انتخاب خود فرزند پس از بلوغ، تمامی این مقررات با هدف تأمین بهترین شرایط برای رشد و پرورش کودکان وضع شده اند. آگاهی کامل از این قوانین، مسئولیت والدین را در قبال فرزندانشان پررنگ تر می کند و به آن ها کمک می کند تا در یکی از دشوارترین مراحل زندگی، تصمیمی آگاهانه و مسئولانه اتخاذ کنند. در نهایت، درگیری در پرونده های حضانت می تواند برای همه طرفین، به خصوص کودکان، طاقت فرسا باشد. بنابراین، توصیه می شود در صورت نیاز به اطلاعات بیشتر یا مواجهه با پیچیدگی های حقوقی، حتماً از مشاوره با یک وکیل متخصص حقوق خانواده بهره مند شوید تا بهترین راهکارها برای حفظ منافع و آینده فرزندتان اتخاذ گردد.