خبرگزاری EDHA؛ در راستای سیاست‌های دانشگاه آزاد اسلامی برای ارتقای کیفیت فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی که از ارکان اصلی وظایف اعضای هیئت علمی و نقش ارزنده آن در ارزیابی فعالیت آنان و پویایی دانشگاه است، محمدحسین موثق‌غازانی دانشیار رشته دامپزشکی – بهداشت مواد غذایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر با ارائه مستندات معتبر مندرج در آیین‌نامه تشویق طبق بند ۲-۱ سال ۲۰۲۳ و بند ۲-۲ سال ۱۴۰۲ دو پایه تشویقی را کسب کرد.
خبرنگار EDHA به مناسبت جهش علمی و کسب دو پایه تشویقی، دانشیار و عضو هیئت علمی تمام‌وقت گروه آموزشی دامپزشکی- بهداشت مواد غذایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر، درباره جایگاه علم بهداشت مواد غذایی، گرایش‌ها و زیرشاخه‌های آن و چالش‌های پیش روی دانشجویان و علاقه‌مندان به این رشته با محمدحسین موثق‌غازانی دانشیار رشته دامپزشکی – بهداشت مواد غذایی این دانشگاه گفت‌وگو کرده که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.
EDHA: تفاوت‌های اصلی بین بهداشت مواد غذایی و سایر رشته‌های مرتبط مانند مهندسی صنایع غذایی چیست؟
موثق: بهداشت مواد غذایی و مهندسی صنایع غذایی هر دو از رشته‌های مهم و مرتبط با صنعت غذا هستند؛ اما اهداف، رویکردها و زمینه‌های تمرکز آنها تفاوت‌های قابل‌توجهی دارند. تمرکز اصلی رشته بهداشت مواد غذایی بر ایمنی، سلامت، و بهداشت غذا‌ها در همه مراحل زنجیره تأمین مواد غذایی است. هدف آن پیشگیری از انتقال بیماری‌های مرتبط با غذا و تضمین سلامت مصرف‌کنندگان بوده و رویکرد رشته بهداشت مواد غذایی بیشتر پیشگیرانه و نظارتی است.
رشته مهندسی صنایع غذایی بر فرآیند‌های صنعتی و مهندسی تولید مواد غذایی متمرکز بوده و هدف اصلی آن با رویکرد فناوری محور و طراحی فرایند، بهینه‌سازی تولید، افزایش ماندگاری و بهبود کیفیت محصولات غذایی از طریق فناوری‌ها و روش‌های نوآورانه است.
EDHA: مهم‌ترین چالش‌ها و تهدید‌هایی که صنایع غذایی درزمینهٔ بهداشت با آن مواجه هستند چیست؟
موثق: صنایع غذایی در زمینه بهداشت با چالش‌ها و تهدید‌های متعددی مواجه هستند که می‌توان آنها را به دسته‌های مختلف تقسیم کرد. این چالش‌ها نه فقط بر ایمنی مواد غذایی تأثیر می‌گذارند، بلکه به اعتماد مصرف‌کنندگان و سودآوری کسب‌وکار‌ها نیز ضربه می‌زنند. از مهم‌ترین چالش‌ها می‌توان چالش میکروبیولوژیکی را نام برد که آلودگی میکروبی، مقاومت آنتی‌بیوتیکی و کنترل ناکافی در زنجیره سرد را در بر می‌گیرد.
چالش آلودگی‌های شیمیایی مانند باقی‌مانده سموم کشاورزی، آلودگی‌های صنعتی و افزودنی‌های غیرمجاز، چالش‌های ناشی از تغییرات اقلیمی مانند کاهش کیفیت مواد اولیه و افزایش بیماری‌های گیاهی و دامی، تهدیدات ناشی از فرآیند‌های تولید مانند عدم رعایت استانداردها و مشکلات در تجهیزات تولید، چالش‌های نظارتی مانند پیچیدگی زنجیره تأمین و نقص در ردیابی و بازیابی، رفتار مصرف‌کنندگان و بازار مانند تقاضای بالای غذا‌های فراوری‌شده و اطلاعات ناکافی مصرف‌کنندگان و در آخر تهدیدات بیولوژیک و بیوتروریسم مانند حملات عمدی به زنجیره غذایی همه اینها از مهم‌ترین چالش‌های صنایع غذایی است.
برای این چالش‌ها راه‌حل‌ها و اقدامات پیشنهادی مطرح شده که شامل تقویت سیستم‌های مدیریت ایمنی مواد غذایی مانند HACCP و ISO ۲۲۰۰۰، افزایش سرمایه‌گذاری در تحقیقات و توسعه روش‌های نوین آزمون آلودگی، آموزش کارکنان صنعت غذا و افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان و ارتقای فناوری در زمینه ردیابی و کنترل زنجیره تأمین می‌شود.
EDHA: چه پیشرفت‌هایی در زمینه بهداشت مواد غذایی در سال‌های اخیر مشاهده کرده‌ایم؟
موثق: سال‌های اخیر، پیشرفت‌های قابل‌توجهی در زمینه بهداشت مواد غذایی حاصل‌شده که به بهبود ایمنی، کیفیت، و کارایی سیستم‌های تولید و عرضه مواد غذایی کمک کرده‌اند. این پیشرفت‌ها عمدتاً نتیجه پیشرفت‌های علمی، فناوری‌های نوین، تغییرات در سیاست‌گذاری و مدیریت بوده‌اند و می‌توان مواردی مانند پیشرفت در فناوری‌های تشخیص آلودگی، سیستم‌های پیشرفته مدیریت ایمنی غذا، بسته‌بندی هوشمند و فعال، پیشرفت در فرآیند‌های نگهداری و فرآوری، افزایش آگاهی و آموزش، کنترل بهتر آلودگی‌های شیمیایی و زیستی، گسترش همکاری‌های بین‌المللی، بیوتکنولوژی و مواد غذایی جدید و مدیریت تغییرات اقلیمی و تأثیر آن بر ایمنی غذا را نام برد.
EDHA: قوانین و مقررات موجود در بهداشت مواد غذایی چه تأثیری روی تولید و مصرف مواد غذایی دارند؟
موثق: قوانین و مقررات بهداشت مواد غذایی نقش بسیار مهمی در تأمین ایمنی و سلامت جامعه دارند و تأثیر گسترده‌ای بر زنجیره تولید تا مصرف مواد غذایی می‌گذارند. نتیجه وضع قوانین ارتقای کیفیت و ایمنی مواد غذایی و کاهش آلودگی‌ها در مواد غذایی است. امروزه شعار از مزرعه تا سفره در اغلب کشور‌های جهان به‌عنوان یک اصل برای تأمین سلامت مصرف‌کنندگان مواد غذایی موردتوجه قرار دارد.
EDHA: آیا قوانین بهداشت مواد غذایی در ایران به‌اندازه کافی قوی و جامع هستند؟
موثق: قوانین بهداشت مواد غذایی در ایران تا حدودی جامع و فراگیر هستند و تلاش‌هایی برای تضمین ایمنی مواد غذایی و حفظ سلامت عمومی انجام‌شده است. با این حال، نقاط قوت و ضعف‌هایی در این حوزه وجود دارد که به بررسی دقیق‌تر نیاز دارند و مراکز علمی و دانشگاهی باید در این زمینه کمک‌حال ارگان‌های نظارتی باشند. یکی از مواردی که باید مورد توجه قرار گیرد، افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان نسبت به ایمنی و سلامت مواد غذایی است.
EDHA: چه تفاوت‌هایی بین استاندارد‌های بهداشت مواد غذایی در کشور‌های مختلف وجود دارد؟
موثق: قوانین بهداشت مواد غذایی در ایران در راستای تأمین سلامت عمومی تدوین شده‌اند و در بسیاری از موارد، اصول استاندارد‌های بین‌المللی را دنبال می‌کنند.
EDHA: زیرشاخه‌های اصلی (تخصص خودتان) کدام موارد هستند؟
موثق: میکروبیولوژی مواد غذایی، سم‌شناسی مواد غذایی، شیمی مواد غذایی، کنترل کیفیت و ایمنی مواد غذایی، بهداشت محیط و مدیریت پسماند غذایی و مدیریت ریسک در ایمنی غذا از زیرشاخه‌های اصلی تخصص بهداشت مواد غذایی هستند.
EDHA: برای علاقه‌مندان این رشته، چالش‌ها و حوزه‌های کاربردی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
موثق: رشته بهداشت مواد غذایی با وجود پویایی و اهمیت بالای آن در سلامت عمومی و توسعه پایدار صنایع غذایی، همواره با چالش‌ها و فرصت‌های کاربردی متعددی مواجه است. ارزیابی این حوزه از دیدگاه علاقه‌مندان به این رشته می‌تواند به تصمیم‌گیری در انتخاب مسیر شغلی و پژوهشی کمک کند.
EDHA: علاقه‌مندان به تحصیل بهداشت مواد غذایی در کدام دانشگاه‌های کشور و در چه شرایطی می‌توانند ادامه تحصیل دهند؟
موثق: رشته بهداشت مواد غذایی یکی از رشته‌های میان‌رشته‌ای است که در دانشگاه‌های مختلف کشور در مقاطع مختلف تحصیلی ارائه می‌شود. علاقه‌مندان به تحصیل در این رشته باید علاوه بر داشتن علاقه و توان علمی، با شرایط پذیرش و امکانات آموزشی دانشگاه‌های مختلف آشنا باشند. در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر مقطع کارشناسی این رشته دایر بوده و دانش‌آموختگان این رشته در شهر‌های مختلف شمال غرب کشور در حال فعالیت در واحد‌های تولید مواد غذایی هستند. همچنین امکان ادامه تحصیل در مقاطع ارشد و دکترای تخصصی برای دانش‌آموختگان وجود دارد.
EDHA: اکنون در این دانش در مقایسه با دیگر کشور‌های جهان در چه وضعیتی قرار داریم؟
موثق: وضعیت بهداشت مواد غذایی در ایران نسبت به دیگر کشور‌های جهان از جنبه‌های مختلف ازجمله زیرساخت‌ها، استانداردها، پژوهش‌ها و توسعه فناوری‌ها قابل مقایسه است. ایران در زمینه همکاری‌های بین‌المللی با سازمان‌هایی که استاندارد‌های جهانی ایمنی مواد غذایی را تنظیم می‌کنند، مشارکت دارد. درمجموع، ایران در زمینه بهداشت مواد غذایی در مقایسه با کشور‌های پیشرفته در برخی جنبه‌ها پیشرفت‌های خوبی داشته و با توجه به منابع انسانی و ظرفیت‌های علمی و فناوری، می‌تواند در آینده به پیشرفت‌های بیشتری دست یابد و به یکی از کشور‌های پیشرو در این زمینه تبدیل شود.
EDHA: گروه آموزشی بهداشت مواد غذایی و نحوه تدریس استادان گروه آموزشی بهداشت مواد غذایی در دانشگاه آزاد اسلامی چه قدر موفق بوده است؟
موثق: گروه آموزشی بهداشت مواد غذایی در دانشگاه آزاد اسلامی یکی از بخش‌های مهم در راستای ارتقای آگاهی و توانمندی‌های علمی در زمینه ایمنی و بهداشت مواد غذایی است. موفقیت این گروه آموزشی و نحوه تدریس استادان آن بستگی به چند عامل کلیدی دارد که می‌تواند هم در زمینه تحصیلی و هم در زمینه کاربردی نتایج مثبتی به همراه داشته باشد. دوره آموزشی بهداشت مواد غذایی در دانشگاه آزاد اسلامی دوره‌های تحصیلی مختلفی ازجمله کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری را برگزار می‌کند.
سال‌های اخیر دانشگاه آزاد اسلامی در ایجاد رابطه با صنعت و به‌ویژه صنایع غذایی موفق بوده و این ارتباط باعث می‌شود که دانشجویان در دوره‌های کارآموزی خود با چالش‌های واقعی صنعت روبه‌رو شوند و توانمندی‌های عملی خود را ارتقا دهند.
EDHA: پیشنهاد شما برای ترغیب اعضای هیئت‌علمی دانشگاه به انجام فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی چیست؟
موثق: برای ترغیب اعضای هیئت‌علمی دانشگاه به انجام فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی بیشتر و ارتقای کیفیت آموزش و پژوهش در دانشگاه‌ها، پیشنهاد‌های مختلفی می‌توان ارائه داد که شامل انگیزه‌های مالی، توسعه حرفه‌ای و بهبود زیرساخت‌ها است. ایجاد فضا‌های همکاری و اشتراک‌گذاری ایده‌ها و ایجاد ارتباط با صنایع برای پروژه‌های تحقیقاتی کاربردی می‌تواند بسیار راهگشا باشد.
EDHA: لطفاً فعالیت‌های پژوهشی و محور تحقیقات خود را هم تشریح بفرمایید.
موثق: بیشتر تحقیقاتم در بخش بهداشت مواد غذایی روی مایکوتوکسین‌ها، آفت‌کش‌ها، فلزات سنگین، آلودگی‌های میکروبی در مواد غذایی و ارزیابی خطر حضور مایکوتوکسین‌ها و آلاینده‌های مختلف در مواد غذایی است.
EDHA: رشته بهداشت مواد غذایی و چگونگی ارتباط صنعت با پیدایش هوش مصنوعی را ارزیابی کنید؟
موثق: به نظرم می‌آید که هوش مصنوعی قادر است که قابلیت‌هایی را فراهم کند که امکان ارتقای ایمنی، کیفیت و کارایی در صنایع غذایی و بهداشت مرتبط با آن افزایش یابد.
EDHA: و کلام آخر…
موثق: ارتقای کیفیت آموزش و پژوهش در حوزه‌های مختلف به‌ویژه در رشته‌های حساس و مهمی مانند بهداشت مواد غذایی، نیازمند توجه جدی به انگیزه‌ها و نیاز‌های اعضای هیئت‌علمی است. با فراهم آوردن حمایت‌های مالی، امکانات پژوهشی مناسب، تشویق‌های مناسب و فرصت‌های رشد حرفه‌ای، می‌توان از توانمندی‌های این اعضا به بهترین نحو استفاده کرد.
از فرصتی که در اختیارم قرار دادید تا به برخی مسائل مرتبط با رشته بهداشت مواد غذایی بپردازیم، بسیار سپاسگزارم. از تلاش همه مسئولان دانشگاه که خالصانه برای بهبود شرایط فعالیت آموزشی و پژوهشی اعضای هیئت‌علمی و دانشجویان در حال فعالیت هستند تشکر می‌کنم.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "سیر تا پیاز رشته بهداشت مواد غذایی؛ چالش‌ها و تهدید‌ها" هستید؟ با کلیک بر روی بین الملل، ممکن است در این موضوع، مطالب مرتبط دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "سیر تا پیاز رشته بهداشت مواد غذایی؛ چالش‌ها و تهدید‌ها"، کلیک کنید.