با وجود رضایت پیش فرض در برخی کشورها برای استفاده از اعضای بدن فوتی ها، در کشورمان رضایت فرد و خانواده اش برای اهدای عضو لازم است که با این حال، ایران در رتبه اول آسیا و 31 جهان در اهدای عضو قرار گرفته است.
به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(EDHA)، اهدای عضو فرآیندی است که در آن عضو یا بافت زنده از یک فرد «اهداءکننده» به شخص دیگری «گیرنده» منتقل می شود تا به بهبود کیفیت زندگی گیرنده کمک کند یا حتی زندگی او را نجات دهد. این فرآیند می تواند شامل اعضایی مانند کلیه، کبد، قلب، ریه، پانکراس و روده باشد، همچنین می توان بافت هایی مانند پوست، استخوان و قرنیه چشم را نیز اهداء کرد.
چرا باید اعضای بدن خود را اهداء کنیم؟
اهدای عضو می تواند به دو شکل اهدای زنده و اهدای پس از مرگ انجام شود. در اهدای زنده، فرد در حین زندگی یکی از اعضای دوگانه خود مانند یک کلیه یا بخشی از کبد را اهدا می کند. اهدای پس از مرگ نیز زمانی اتفاق می افتد که فرد پس از مرگ مغزی یا توقف قلبی به طور قطعی فوت شده و با رضایت خانواده و رضایت پیشین خود، اعضای وی برای پیوند استفاده می شود.
اهمیت اهدای عضو به این دلیل است که بیماران زیادی برای ادامه حیات خود به اعضای بدن مرحومانی نیاز دارند که زیر خاک می روند، به نحوی که در کشور در هر 10 دقیقه یک نفر به لیست انتظار 25 هزار نفری برای دریافت عضو اضافه می شود و در هر 2 ساعت نیز یک بیمار نیازمند به پیوند، جان خود را از دست می دهد، این در حالی است که سالانه حدود 7 هزار عضو سالم خاک می شود.
تاریخچه پیوند اعضای بدن در ایران
اولین پیوند عضو در ایران به مفهوم مدرن و کنونی آن، یعنی جایگزینی یک عضو با عضو مشابه، در سال 1314 با انجام پیوند قرنیه توسط پایه گذار چشم پزشکی مدرن ایران، مرحوم «دکتر شمس» در تهران انجام شد و با آموزش دستیاران و جراحان چشم در این بخش ادامه یافت. لازم به ذکر است که سالانه حدود 7 تا 8 هزار پیوند قرنیه در کشور انجام می شود و هیچ بیماری در صف پیوند قرنیه وجود ندارد و حداکثر سه روز بعد از مراجعه ی بیمار به پزشک، قرنیه تحت عمل جراحی قرار می گیرد.
اولین پیوند کلیه در ایران نیز در سال 1347 در بیمارستان نمازی دانشگاه علوم پزشکی شیراز توسط «دکتر سنادی زاده» انجام شد؛ به این ترتیب از سال 1347 تا 1357 نزدیک به 80 مورد پیوند کلیه در ایران صورت گرفت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در اثر فشار تحریم ها و کمبود شدید لوازم طبی و دارویی که کلاً از خارج تامین می شد، بخش های همودیالیز دچار مشکل جدی در تامین نیازهای خود شدند.
در همین راستا با تلاش متخصصان نفرولوژیست کشورمان، در طی سال های 1361 تا 1363 تعداد 50 عمل پیوند کلیه در بیمارستان های مختلف از جمله شهید مصطفی خمینی، سامان، شرکت نفت، شهید رهنمون کنونی و بیمارستان طالقانی انجام شد. در سال 1364 دومین مرکز پیوند کلیه در بیمارستان لبافی نژاد تهران به همت «دکتر ناصر سیم فروش» به راه افتاد و یک سال بعد، اولین مورد پیوند کلیه از اهداءکننده ی غیرفامیل در این مرکز انجام شد. در حال حاضر حدود 35 مرکز پیوند کلیه در ایران وجود دارد و هر سال بین دو تا سه هزار پیوند کلیه در کشور انجام می شود.
دو هفته پیش از رحلت امام خمینی(ره) بود که فتوای کارسازی باعث توسعه اهدای عضو در ایران شد. «دکتر فاضل» که حالا او را به عنوان پدر اهدای عضو می شناسیم، در جلسه ای حکم مجاز بودن این عمل را از حضرت امام خمینی(ره) دریافت کرد و از آن تاریخ تاکنون کنار هم نشستن این فتوا و فرهنگ ایثار، کشورمان را تبدیل به یکی از سرآمدان اهدای عضو در منطقه کرده است.
در سال 1374 «انجمن علمی پیوند اعضای ایران» تاسیس شد و در سال 1379 نخستین پیوند ریه توسط «دکتر سیدحسین احمدی» در بیمارستان امام خمینی(ره) تهران انجام شد. در همان سال نیز، نخستین مرکز پیوند ریه ی ایران در بیمارستان دکتر مسیح دانشوری دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی شکل گرفت.
تفاوت رضایت آگاهانه ایران با رضایت پیش فرض برخی کشورها
روش های رایج رضایت به اهدای عضو در دنیا، به دو دسته ی کلی “رضایت آگاهانه” و “رضایت مفروض” تقسیم می شود. در ایران طبق قانون مصوب مجلس، تمامی افراد مرگ مغزی دارای وصیت شفاهی «اعلام به یکی از اعضای درجه ی یک خانواده»، مکتوب «کارت اهدای عضو» یا رضایت خانواده می توانند اهداءکننده باشند، ولی برای حفظ آرامش و اعتماد ملی در کشور، حتی با وجود رضایت شفاهی و یا داشتن کارت اهدای عضو، در صورت عدم رضایت خانواده، اهدای عضو صورت نمی پذیرد.
این در حالی است که دریافت عضو از فوتی های کشورهایی مانند اتریش، سنگاپور، بلژیک، اسپانیا و غیره با رضایت پیش فرض مرسوم بوده است، مگر آن که فرد در زمان حیات خود رسما امتناع از اهدای عضو خود را به ثبت برساند و یا خویشاوندان فرد به پزشک بگویند که اهدای عضو نکنند، البته در برخی موارد پزشک، اصلا به خویشاوندان نمی گوید که می خواهد اهدای عضو را انجام دهد.
ایران رتبه ی اول آسیا و 31 جهان در اهدای عضو
«کتایون نجفی زاده» مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایران در رابطه با جایگاه بین المللی ایران در زمینه اهدای عضو، اظهار کرده است: «ایران در زمینه اهدای عضو در دنیا رتبه 31 و در آسیا رتبه ی اول را دارد. در سال 2019 و قبل از شیوع کرونا، ایران رتبه ی اول اهدای عضو را با فاصله بالایی از دیگر کشورهای آسیایی داشت. اما حالا با وجود این که ایران در رتبه اول اهدای عضو در آسیاست اما دیگر فاصله چندانی با دیگر کشورهای آسیایی ندارد. در همین راستا با توجه به این که شیوع بیماری ها به صورت سالانه افزایشی است، اگر آمار داوطلبان اهدای عضو افزایش پیدا نکند، قاعدتا به صورت سالانه به تعداد افرادی که در لیست انتظار دریافت عضو هستند و جان خود را از دست می دهند، افزوده می شود.»
وی درباره روش اهداء و نکات آن، افزود: «هر بیمار مرگ مغزی می تواند 8 عضو خود را اهداء کند و البته هرچه زمان می گذرد، سمومی که از مغز متلاشی ترشح می شود، موجب از بین رفتن اعضای قابل اهداء می شود. اگر در ساعت اول هر 8 عضو قابلیت اهداء داشته باشند، طی روز چهارم تنها 2 عضو را می توانند اهدا کنند. یک مرگ مغزی را در بهترین شرایط می توان حداکثر تا 2 هفته نگهداری کرد که در این بازه زمانی نیز تک تک اعضای قابل اهداء در حال از بین رفتن هستند.»
افزایش چندبرابری رضایت به اهدای عضو طی دو دهه اخیر
مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایران ضمن تاکید بر روحیه ایثارگری ایرانیان، گفته است: «آمار اهدای عضو کشور در سال 1397 به میزان 11/2 بود که این آمار اخیرا به عدد 14 هم رسیده است، آمار pmp در دنیا یک دهم یک دهم تغییر می کند و حرکت از عدد یازده و دو دهم به عدد چهارده، موفقیت بسیار بزرگی است.»
کتایون نجفی زاده درباره میزان رضایت اهدای عضو در ایران نیز به نکاتی پرداخت و افزود: «در سال 1383 آمار رضایت مردم به اهدای عضو 10 درصد بود که با همت واحدهای اهدای عضو و همه نهادهای فرهنگ ساز و همت انجمن اهدای عضو، متوسط کشوری این آمار به حدود 70 درصد رسیده است.»
خیرخواهی بزرگ مردم نیشابور
اخیرا «محمدرضا مجدی» سرپرست دانشگاه علوم پزشکی نیشابور از رتبه اول این شهر در اهدای عضو خبر داد و گفت: «نیشابور در سال های 1400 تا 1402 جزو 4 شهر برتر در شاخص اهدای عضو و در سال 1402 رتبه یک کشوری را در این شاخص داشته که؛ این امر نشان دهنده ی خیرخواهی مردم نیشابور بزرگ است که در سال گذشته 22 مورد اهدای عضو داشته اند.»
وی در خصوص چرایی اهدای عضو، گفت: «برخی از افراد پیش از مرگ کامل وارد مرحله ای به نام مرگ مغزی می شوند و اعضای آن ها قابل پیوند به دیگر افراد خواهد بود. همچنین در کشور ما امکان انجام عمل پیوند وجود دارد و در حال حاضر به جایگاهی رسیده ایم که عمل های پیچیده ی جراحی در کشور قابل انجام بوده و کشورمان به عنوان یک الگو در جهان در این حوزه مطرح است.»
اهدای عضو بیمار پس از ایست قلبی برای نخستین بار
«امیرحسام علیرضایی» رییس مرکز مدیریت پیوند و درمان بیماری های وزارت بهداشت، اوایل اردیبهشت جاری (1403) در رابطه با اهدای عضو بیماری خاص، اظهار کرد: «دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران برای نخستین بار در کشور موفق به اهدای اعضای یک بیمار پس از آمبولی ریه و ایست کامل قلبی شد. واحد فراهم آوری اعضاء و نسوج پیوندی این دانشگاه به عنوان واحد پیشرو در امر اهدای پس از مرگ قلبی در کشور، طی سه سال اخیر موفق به اهدای اعضای بیماران پس از مرگ قلبی به نیازمندان عضو شده است.»
وی عنوان کرد: «این نوع اهداء در کشور و حتی در جهان بر اساس طبقه بندی ماستریخت، بی نظیر و در صورت وجود، کم نظیر است. در حال حاضر اعضای بدن افراد پس از مرگ مغزی (DBD) و در شرایط خاص پس از مرگ قلبی (DCD) با استفاده از فناوری های خاصی که به آن فناوری برتر گفته می شود، با موفقیت به اهداء می رسد.»
روش های دریافت کارت اهدای عضو عبارتند از:
1)مراجعه به سایت انجمن اهدای عضو ایرانیان
2)ارسال پیامک کد ملی و کلمه اهدا به شماره 3432
3)با کد دستوری #34323*
4)مراجعه به سایت بیمارستان مسیح دانشوری.
پایان خبر EDHA
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "فرهنگ غنی ایرانیان در اهدای عضو / جایگاه نخست ایران در آسیا" هستید؟ با کلیک بر روی پزشکی، اگر به دنبال مطالب جالب و آموزنده هستید، ممکن است در این موضوع، مطالب مفید دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "فرهنگ غنی ایرانیان در اهدای عضو / جایگاه نخست ایران در آسیا"، کلیک کنید.