برای بخشیدن مهریه چه مدارکی لازم است

برای بخشیدن مهریه، ابتدا لازم است اصل شناسنامه و کارت ملی زوجه، اصل سند ازدواج (عقدنامه) و در صورت نیاز حضور و مدارک شناسایی زوج را آماده کنید. پس از تهیه این مدارک، مراجعه به دفترخانه اسناد رسمی برای تنظیم و ثبت سند رسمی بخشش مهریه، مطمئن ترین راه برای انجام این فرآیند حقوقی است. بخشیدن مهریه تصمیمی مهم و حقوقی است که پیامدهای مالی و قانونی قابل توجهی برای زن و مرد دارد.

بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، به محض وقوع عقد نکاح، زن مالک تمام مهریه می شود و حق هرگونه تصرفی از جمله بخشیدن یا مطالبه آن را دارد. این حق، از بنیادی ترین حقوق مالی زن در زندگی مشترک به شمار می آید. با این حال، تصمیم به بخشیدن مهریه یا قسمتی از آن، نیازمند آگاهی کامل از جنبه های قانونی، انواع مختلف بخشش و پیامدهای حقوقی هر یک است. آگاهی از تفاوت های میان ابراء، هبه و صلح مهریه می تواند در اتخاذ تصمیمی آگاهانه و جلوگیری از مشکلات احتمالی در آینده بسیار مؤثر باشد. در این مقاله به بررسی جامع مدارک لازم برای بخشیدن مهریه، مراحل قانونی این فرآیند، شرایط حقوقی آن و همچنین تفاوت های انواع بخشش مهریه خواهیم پرداخت تا راهنمایی کامل و دقیقی برای تمامی افراد درگیر با این موضوع ارائه شود.

بخشیدن مهریه از منظر حقوقی: تعاریف و تفاوت ها

بخشیدن مهریه اقدامی حقوقی است که زن با اختیار خود، از حق مالی مهریه صرف نظر می کند. اما این صرف نظر کردن می تواند اشکال مختلفی داشته باشد که هر یک از آن ها آثار حقوقی متفاوتی، به ویژه در مورد امکان رجوع از بخشش، به دنبال دارند. درک این تفاوت ها برای اتخاذ تصمیمی آگاهانه حیاتی است.

ماهیت مهریه و حق تصرف زن

مهریه یک حق مالی است که به موجب عقد نکاح برای زن ایجاد می شود. این حق، مستقل از وضعیت مالی مرد یا حتی وقوع رابطه زناشویی است. زن می تواند از این حق در طول زندگی مشترک یا پس از آن، به هر نحوی که صلاح بداند، استفاده کند. یکی از این تصرفات، بخشیدن مهریه به زوج یا شخص ثالث است که باید با آگاهی کامل از جوانب حقوقی آن صورت پذیرد.

ابراء مهریه: قوی ترین نوع بخشش

«ابراء ذمه زوج» یکی از محکم ترین و قطعی ترین روش های بخشیدن مهریه است. در این حالت، زن به صراحت اعلام می کند که مرد را از پرداخت مهریه بری الذمه کرده و دیگر هیچ حقی در قبال مهریه از او ندارد. بر اساس ماده ۲۸۹ قانون مدنی، ابراء عبارت از این است که دائن از حق خود به اختیار صرف نظر نماید. این اقدام یک ایقاع (عمل حقوقی یک طرفه) است و پس از انجام آن، زن به هیچ عنوان نمی تواند از بخشش خود رجوع کرده و مهریه را مجدداً مطالبه کند. به همین دلیل، ابراء مهریه به عنوان مطمئن ترین روش برای تضمین عدم بازگشت مهریه شناخته می شود.

هبه مهریه: بخششی با قابلیت رجوع

«هبه مهریه» به معنای بخشیدن مهریه به عنوان یک هدیه یا عطیه به زوج است. هبه می تواند به دو صورت معوض (در ازای دریافت چیزی) یا غیرمعوض (بدون دریافت هیچ عوضی) باشد. ویژگی اصلی هبه، امکان رجوع از آن است. در هبه غیرمعوض، زن می تواند در هر زمانی، مادامی که مهریه بخشیده شده در ملکیت زوج باقی است، از هبه خود رجوع کرده و مهریه را مطالبه کند. با این حال، استثنائاتی وجود دارد؛ مثلاً اگر مال هبه شده از بین رفته باشد، یا ماهیت آن تغییر کرده باشد، یا به دیگری منتقل شده باشد، امکان رجوع از هبه وجود ندارد. در هبه معوض نیز، اگر عوض تعیین شده به زن داده نشود، او می تواند از هبه رجوع کند. این قابلیت رجوع، هبه را به روشی کمتر قطعی نسبت به ابراء تبدیل می کند.

صلح مهریه: توافقی لازم و غیرقابل رجوع

«صلح مهریه» به معنای توافق بین زن و مرد بر سر ساقط شدن مهریه یا انتقال آن در ازای چیز دیگر است. عقد صلح، بر اساس قوانین مدنی، یک عقد لازم است؛ به این معنی که جز با فسخ آن طبق شرایطی که ممکن است در خود عقد پیش بینی شده باشد یا با اقاله (برهم زدن توافقی عقد)، قابل برهم زدن یک طرفه نیست. بنابراین، اگر زن و مرد بر سر صلح مهریه توافق کرده و این توافق را به صورت رسمی ثبت کنند، زن نمی تواند از آن رجوع کند. صلح مهریه نیز مانند ابراء، روشی مطمئن برای بخشش بی بازگشت مهریه محسوب می شود، خصوصاً اگر در ازای دریافت حقی مانند حق طلاق یا حضانت فرزند باشد.

بذل مهریه: خاص طلاق های خلع و مبارات

«بذل مهریه» اصطلاحاً به بخشیدن مهریه توسط زن در ازای رهایی از قید زوجیت در طلاق های خلع و مبارات گفته می شود. در این نوع طلاق، زن به دلیل کراهت از همسر، تمام یا قسمتی از مهریه خود را می بخشد تا مرد حاضر به طلاق شود. تفاوت عمده بذل با سایر انواع بخشش این است که در مدت عده طلاق، زن می تواند از بذل مهریه خود رجوع کند. در صورت رجوع زن از بذل، مرد نیز می تواند به زندگی مشترک رجوع کند، حتی اگر طلاق بائن بوده باشد. این ویژگی، بذل را کاملاً از ابراء یا صلح متمایز می کند.

اقرار به دریافت مهریه

«اقرار به دریافت مهریه» حالتی است که زن رسماً و کتباً اقرار می کند که مهریه خود را به طور کامل از مرد دریافت کرده است. در نظام حقوقی ما، اقرار حجیت بالایی دارد و پس از اقرار، انکار آن مسموع نخواهد بود. به عبارت دیگر، اگر زن یک بار اقرار به دریافت مهریه کند، دیگر نمی تواند مدعی عدم دریافت آن شود و آن را مطالبه کند. این روش نیز عملاً منجر به ساقط شدن حق مهریه می شود و امکان رجوع از آن وجود ندارد.

مدارک لازم برای بخشیدن مهریه: فهرست کامل

برای انجام فرآیند بخشیدن مهریه به صورت قانونی و رسمی در دفترخانه اسناد رسمی، لازم است مدارک مشخصی را تهیه و ارائه دهید. این مدارک برای احراز هویت طرفین و ثبت صحیح اطلاعات در سند رسمی ضروری هستند.

مدارک شناسایی زوجه (بخشنده)

زوجه که قصد بخشیدن مهریه را دارد، باید مدارک هویتی معتبر خود را به دفترخانه ارائه دهد. این مدارک عبارتند از:

• اصل شناسنامه: همراه داشتن اصل شناسنامه و در صورت نیاز، کپی واضح از تمام صفحات آن الزامی است.
• اصل کارت ملی: اصل کارت ملی هوشمند به همراه کپی آن.

مدارک شناسایی زوج (پذیرنده بخشش)

حضور زوج و ارائه مدارک شناسایی او در تمام انواع بخشش مهریه الزامی نیست، اما در برخی حالات خاص، نیاز به حضور و مدارک زوج وجود دارد:

• اصل شناسنامه: همراه داشتن اصل شناسنامه و کپی آن.
• اصل کارت ملی: اصل کارت ملی هوشمند به همراه کپی آن.

توضیح بسیار مهم: حضور و مدارک زوج در مواردی مانند صلح مهریه، هبه معوض یا هر توافق دیگری که نیازمند امضای دو طرف باشد (مثلاً بخشش مهریه در ازای دریافت حق طلاق)، ضروری است. اما در مواردی مانند ابراء صرف مهریه، حضور زوج الزامی نیست؛ زیرا ابراء یک عمل حقوقی یک طرفه از سوی زوجه است و تنها با اراده او محقق می شود، هرچند برای اطلاع و رسمیت، ثبت آن در دفترخانه توصیه می شود.

سند ازدواج (عقدنامه)

یکی از مهم ترین مدارک، اصل سند ازدواج یا رونوشت رسمی آن است. این سند حاوی اطلاعات مربوط به ازدواج، تاریخ وقوع عقد و میزان مهریه تعیین شده است که برای ثبت بخشش مهریه و درج ملاحظات مربوطه در دفاتر رسمی ضروری است.

• اصل سند ازدواج (عقدنامه): یا رونوشت رسمی و معتبر آن.

سایر مدارک و شرایط تکمیلی

در برخی موارد خاص، ممکن است مدارک یا شرایط دیگری نیز لازم باشد:

• گواهی رشد: اگرچه سن قانونی برای تصرفات مالی ۱۸ سال تمام است، اما در مواردی که زوجه سن کمتری دارد (مثلاً بین ۹ سال تمام قمری تا ۱۸ سال تمام شمسی)، ممکن است دفترخانه گواهی رشد از دادگاه را درخواست کند تا مطمئن شود زن توانایی تشخیص مصلحت مالی خود را دارد.
• رضایت نامه پدر: از لحاظ قانونی، زن پس از عقد مالک مهریه است و برای بخشش آن نیازی به اجازه پدر ندارد. با این حال، برخی از دفاتر اسناد رسمی، به دلیل رویه های احتیاطی و برای جلوگیری از تصمیمات عجولانه یا تحت فشار، ممکن است درخواست رضایت نامه کتبی پدر را داشته باشند. توصیه می شود قبل از مراجعه به دفترخانه، با سردفتر مربوطه تماس گرفته و از نیاز به این مدرک اطمینان حاصل کنید.

مراحل گام به گام بخشیدن مهریه در دفترخانه اسناد رسمی

همانطور که قبلاً اشاره شد، بهترین و مطمئن ترین روش برای بخشیدن مهریه، ثبت رسمی آن در دفترخانه اسناد رسمی است. این فرآیند شامل چندین مرحله است که در ادامه به تفصیل شرح داده می شوند:

مرحله اول: آماده سازی و مراجعه به دفترخانه

در ابتدا، زوجه (و در صورت لزوم، زوج) باید تمامی مدارک لازم را که در بخش پیشین ذکر شد، آماده کرده و به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه کند. انتخاب دفترخانه به اختیار طرفین است و می تواند هر دفترخانه اسناد رسمی در سراسر کشور باشد.

• گردآوری مدارک: اطمینان از کامل بودن تمامی مدارک شناسایی و سند ازدواج قبل از مراجعه.
• انتخاب دفترخانه: انتخاب یک دفترخانه اسناد رسمی و هماهنگی قبلی در صورت نیاز (مثلاً برای اطلاع از روال خاص یا مدارک اضافی).

مرحله دوم: انتخاب نوع بخشش و تنظیم سند

پس از مراجعه به دفترخانه، سردفتر با بررسی مدارک و شنیدن اظهارات زوجه، نوع بخشش مهریه را تعیین می کند. این مرحله بسیار حیاتی است، زیرا همانطور که توضیح داده شد، تفاوت های حقوقی بین ابراء، هبه و صلح بر امکان رجوع از بخشش تأثیر مستقیم دارد. سردفتر می تواند مشاوره لازم را در این زمینه ارائه دهد تا زوجه با آگاهی کامل، قالب حقوقی مناسبی را انتخاب کند.

• مشاوره با سردفتر: بررسی انواع بخشش (ابراء، صلح، هبه) و انتخاب گزینه ای که با هدف زوجه (مثلاً بخشش بی بازگشت) سازگار باشد.
• تنظیم سند: سردفتر بر اساس اظهارات و انتخاب زوجه، یک اقرارنامه، صلح نامه یا سند هبه رسمی تنظیم می کند. در این سند، جزئیات مهریه، طرفین، و نوع و میزان بخشش به وضوح قید می شود.

مرحله سوم: امضا و ثبت رسمی سند

پس از تنظیم سند، متن آن باید با دقت توسط زوجه (و در صورت لزوم، زوج) مطالعه شود. پس از اطمینان از صحت و درستی مندرجات، سند توسط زوجه (و زوج در موارد الزامی) امضا می گردد. امضای سند در دفترخانه اسناد رسمی، به آن اعتبار قانونی می بخشد.

• امضای سند: زوجه (و زوج) پس از مطالعه دقیق متن، سند را امضا می کنند.
• گواهی سردفتر: سردفتر نیز پس از امضا، مهر و امضای خود را پای سند می گذارد که به منزله تأیید و ثبت رسمی آن است.

مرحله چهارم: پرداخت هزینه ها و ثبت نهایی

تنظیم و ثبت سند بخشش مهریه در دفترخانه اسناد رسمی مستلزم پرداخت هزینه هایی است. این هزینه ها شامل حق التحریر دفترخانه و سایر عوارض قانونی می شود که بر اساس تعرفه های مصوب و میزان مهریه متغیر است.

• پرداخت هزینه ها: پرداخت حق التحریر و سایر هزینه های قانونی.
• دریافت نسخه از سند: پس از تکمیل فرآیند، هر دو طرف (زوجه و زوج) می توانند یک نسخه از سند رسمی بخشش مهریه را دریافت کنند.
• ثبت در دفترخانه ازدواج: یک رونوشت از سند بخشش به دفترخانه محل وقوع عقد ازدواج (که سند نکاح در آن ثبت شده است) ارسال می شود تا موضوع بخشش مهریه در قسمت ملاحظات سند ازدواج نیز قید گردد. این اقدام به شفافیت و اطلاع رسانی بیشتر کمک می کند و از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری می نماید.

ثبت رسمی بخشش مهریه در دفترخانه اسناد رسمی، گام نهایی برای اعتبارسنجی قانونی و جلوگیری از اختلافات آتی است.

شرایط قانونی لازم برای بخشش مهریه

بخشیدن مهریه یک اقدام حقوقی با آثار مالی قابل توجه است و مانند هر عمل حقوقی دیگر، نیازمند وجود شرایطی خاص در فرد بخشنده است. این شرایط برای اطمینان از صحت و اعتبار حقوقی بخشش ضروری هستند.

اهلیت کامل زوجه (بلوغ، عقل، رشد)

یکی از اساسی ترین شرایط برای بخشیدن مهریه، برخورداری زوجه از «اهلیت کامل» برای تصرف در اموال خود است. اهلیت شامل سه جزء اصلی است:

• بلوغ: زوجه باید به سن بلوغ شرعی رسیده باشد. سن بلوغ برای دختران در فقه اسلامی و قانون مدنی ایران، ۹ سال تمام قمری است. با این حال، صرف بلوغ برای انجام تصرفات مالی کافی نیست.
• عقل: زوجه باید از سلامت روانی کامل برخوردار باشد و دچار جنون یا اختلالات روانی که توانایی تصمیم گیری او را سلب کند، نباشد.
• رشد: رشد به معنای توانایی تشخیص مصلحت مالی و اداره عاقلانه اموال است. بر اساس قانون، سن رشد معمولاً ۱۸ سال تمام شمسی در نظر گرفته می شود. اگر زوجه زیر ۱۸ سال باشد اما بالغ و عاقل باشد، برای انجام تصرفات مالی مانند بخشش مهریه، باید رشد او توسط دادگاه احراز شده باشد. در غیر این صورت، بخشش مهریه از سوی او فاقد اعتبار است، مگر اینکه با اذن ولی قهری (پدر یا جد پدری) صورت گیرد.

اختیاری بودن بخشش و عدم اکراه

بخشیدن مهریه باید کاملاً با اختیار و اراده آزاد زوجه صورت گیرد. هرگونه اکراه، اجبار، فریب، تهدید یا فشاری که منجر به سلب اراده آزاد زن در تصمیم گیری شود، می تواند موجب بی اعتباری بخشش مهریه شود. اگر زوجه بتواند ثابت کند که بخشش مهریه تحت فشار یا اجبار صورت گرفته است، می تواند آن را باطل کرده و مهریه خود را مطالبه کند. به همین دلیل، دفاتر اسناد رسمی در زمان ثبت سند، از احراز اختیار زوجه اطمینان حاصل می کنند.

نقش اذن پدر در بخشش مهریه

این موضوع یکی از مواردی است که همواره محل بحث و ابهام بوده است. از لحاظ قانونی، زن پس از جاری شدن عقد نکاح، مالک مهریه خود محسوب می شود و می تواند هرگونه تصرفی در آن انجام دهد، بدون اینکه نیازی به اجازه پدر یا شخص دیگری داشته باشد. مهریه جزء دارایی های زن است و مانند هر مالک دیگری، او حق تصرف کامل در اموال خود را دارد.

با این حال، در رویه برخی دفاتر اسناد رسمی، ممکن است برای بخشیدن مهریه، اذن یا رضایت پدر زوجه مطالبه شود. دلایل این رویه بیشتر جنبه حمایتی و احتیاطی دارد و با هدف جلوگیری از تصمیمات عجولانه، احساسی یا تحت فشار قرار گرفتن زن توسط همسرش صورت می گیرد. این اقدام دفاتر برای پیشگیری از بروز مشکلات و دعاوی حقوقی آتی است، هرچند که مبنای قانونی صریح و لازم الاجرایی ندارد. بنابراین، توصیه اکید می شود قبل از مراجعه به دفترخانه، با سردفتر مربوطه تماس حاصل کرده و از نیاز به اذن پدر مطلع شوید تا از اتلاف وقت و رفت و آمدهای اضافی جلوگیری شود.

امکان رجوع از بخشش مهریه: آیا بعد از بخشیدن مهریه می توان آن را مطالبه کرد؟

پاسخ به این سوال که آیا زن می تواند پس از بخشیدن مهریه، مجدداً آن را مطالبه کند، به طور قاطعانه «بله» یا «خیر» نیست و کاملاً بستگی به نوع و قالب حقوقی بخششی دارد که صورت گرفته است. همانطور که در بخش تفاوت های حقوقی انواع بخشش توضیح داده شد، هر روش آثار متفاوتی در پی دارد.

مواردی که امکان رجوع وجود ندارد (ابراء، صلح، اقرار)

در برخی از انواع بخشش مهریه، پس از انجام آن، زن به هیچ عنوان حق رجوع و مطالبه مجدد مهریه را نخواهد داشت. این موارد عبارتند از:

1. ابراء ذمه زوج: همانطور که قبلاً اشاره شد، ابراء به معنای بری الذمه کردن مرد از پرداخت مهریه است. این عمل یک ایقاع لازم است و پس از وقوع، تعهد پرداخت مهریه به طور کامل ساقط می شود و زن نمی تواند از آن رجوع کند.
2. صلح مهریه: عقد صلح یک عقد لازم محسوب می شود. زمانی که مهریه در قالب عقد صلح به زوج بخشیده شود (مگر اینکه در ضمن عقد صلح، شرط فسخی برای زوجه پیش بینی شده باشد)، زن دیگر نمی تواند به طور یک جانبه آن را برهم زده و مهریه را مطالبه کند.
3. اقرار به دریافت مهریه: اگر زن به موجب سند رسمی یا عادی اقرار کند که مهریه خود را به طور کامل از زوج دریافت کرده است، از نظر قانونی نمی تواند مجدداً آن را مطالبه کند. زیرا انکار بعد از اقرار پذیرفته نیست و اقرار او به منزله وصول مهریه تلقی می شود.

مواردی که امکان رجوع وجود دارد (هبه غیرمعوض، بذل در عده)

در برخی دیگر از انواع بخشش، امکان رجوع برای زن وجود دارد:

1. هبه غیرمعوض: اگر زن مهریه خود را به صورت هبه غیرمعوض (بدون دریافت هیچ عوضی) به زوج ببخشد، می تواند از هبه خود رجوع کند و مهریه را مجدداً مطالبه نماید. این حق رجوع تا زمانی وجود دارد که مال هبه شده در ملکیت زوج باقی باشد و شرایطی مانند از بین رفتن مال، تغییر ماهیت آن یا انتقال به شخص ثالث، رخ نداده باشد. در صورت وقوع هر یک از این موارد، حق رجوع ساقط می شود.
2. بذل مهریه در طلاق خلع: در طلاق خلع و مبارات، زن برای رهایی از زندگی مشترک، مهریه خود را می بخشد. اما بر اساس قانون، زن می تواند در مدت عده طلاق (که معمولاً سه طهر است)، از بذل مهریه خود رجوع کند. در صورت رجوع زن از بذل، مرد نیز حق رجوع به زوجیت را پیدا می کند و طلاق بائن به رجعی تبدیل می شود.

نکاتی برای بخشش مهریه بی بازگشت

برای اطمینان از اینکه بخشش مهریه به صورت قطعی و بی بازگشت صورت گیرد، توصیه اکید می شود که از قالب «ابراء ذمه زوج» یا «صلح مهریه» استفاده شود و حتماً این اقدام در «دفترخانه اسناد رسمی» به ثبت برسد. ثبت رسمی سند، اعتبار و قدرت اثباتی آن را به شدت افزایش می دهد و از بروز اختلافات آتی جلوگیری می کند. در تنظیم سند رسمی، باید صراحت کامل در متن سند وجود داشته باشد و هیچ ابهامی در قصد زوجه برای صرف نظر قطعی از مهریه باقی نماند.

بخشیدن مهریه در موقعیت های خاص

تصمیم به بخشیدن مهریه ممکن است تحت شرایط خاصی صورت گیرد که هر یک از این موقعیت ها، نیازمند آگاهی از نکات حقوقی و مراحل متفاوتی است.

بخشش مهریه در ازای حق طلاق

یکی از رایج ترین موقعیت هایی که زن اقدام به بخشیدن مهریه می کند، در ازای دریافت حق طلاق (یا همان وکالت بلاعزل در طلاق) از زوج است. در این حالت، زن با بخشیدن تمام یا قسمتی از مهریه خود، در دفترخانه اسناد رسمی از همسرش وکالت بلاعزل با حق توکیل به غیر دریافت می کند تا بتواند در هر زمان و تحت هر شرایطی، خود را مطلقه سازد. این توافق، باید به دقت در سند رسمی وکالت طلاق قید شود.

• نحوه قانونی کردن: این توافق از طریق تنظیم «وکالت بلاعزل در طلاق» در دفترخانه اسناد رسمی صورت می گیرد. در متن وکالت نامه، به صراحت ذکر می شود که این وکالت در ازای بخشش مهریه است.
• اثر رجوع از مهریه بر وکالت: اگر بخشش مهریه در ازای حق طلاق به صورت «بذل» باشد و زن در مدت عده طلاق از بذل رجوع کند، مرد نیز می تواند از وکالتی که به زن داده بود رجوع کند و حق طلاق زن ساقط می شود. اما اگر بخشش به صورت «ابراء» یا «صلح» باشد و بی بازگشت باشد، حق طلاق زن به قوت خود باقی می ماند. این نکته اهمیت انتخاب نوع بخشش را در این سناریو دوچندان می کند.

بخشش مهریه در ازای حضانت فرزند

در مواردی که زوجین قصد طلاق توافقی دارند، ممکن است زن در ازای دریافت حضانت فرزند خود، از مهریه اش صرف نظر کند. این توافق نیز باید به صورت رسمی و کتبی ثبت شود، تا از اعتبار حقوقی لازم برخوردار باشد.

• نیاز به توافق کامل: این موضوع نیازمند رضایت و توافق کامل هر دو زوج است. توافق بر سر حضانت فرزند و بخشش مهریه باید به دقت در صورت جلسه طلاق توافقی (که به تأیید دادگاه خانواده می رسد) و یا در سند رسمی بخشش مهریه در دفترخانه ذکر شود.
• ثبت رسمی: بهترین راه برای ثبت این نوع توافق، گنجاندن آن در «صلح نامه رسمی» در دفترخانه اسناد رسمی یا در توافق نامه طلاق است که به تأیید قاضی می رسد.

بخشش مهریه در عقد موقت

مهریه نه تنها در عقد دائم، بلکه در عقد موقت (صیغه) نیز از حقوق مالی زن محسوب می شود. همانند عقد دائم، زن در عقد موقت نیز پس از جاری شدن عقد، مالک مهریه می شود و حق تصرف در آن، از جمله بخشیدن را دارد.

• حق تصرف زن: زن می تواند مهریه خود در عقد موقت را نیز به هر یک از روش های ابراء، هبه یا صلح به مرد ببخشد.
• اهمیت ثبت: برای جلوگیری از هرگونه ابهام یا اختلاف در آینده، بخشش مهریه در عقد موقت نیز بهتر است به صورت رسمی و در دفترخانه اسناد رسمی (یا دفترخانه ازدواج و طلاق که صیغه در آن ثبت شده) ثبت شود.

اعتبار سند عادی (دست نویس) و شفاهی بخشش مهریه

در حالی که ثبت رسمی بخشش مهریه در دفترخانه اسناد رسمی مطمئن ترین راه است، برخی افراد ممکن است به دلایل مختلف به سراغ سند عادی (دست نویس) یا بخشش شفاهی بروند. لازم است تفاوت و اعتبار هر یک از این روش ها به خوبی درک شود.

بخشش دست نویس: چالش های اثباتی

منظور از بخشش مهریه به صورت دست نویس، سندی است که زن با خط خود (یا توسط دیگری) متنی مبنی بر بخشش مهریه تنظیم کرده و آن را امضا می کند. این سند ممکن است در حضور شاهدان باشد یا بدون حضور آن ها.

• اعتبار قانونی: از نظر قانونی، سند عادی (که شامل دست نویس نیز می شود) در صورتی که صحت آن اثبات شود، معتبر است. اما چالش اصلی در «اثبات» صحت و اصالت این سند است. مردی که به این سند استناد می کند، باید بتواند در دادگاه ثابت کند که دست خط و امضای زن متعلق به اوست و بخشش نیز با اراده آزاد و بدون اکراه صورت گرفته است.
• نقش شاهد: حضور و امضای شاهدان ذیل سند دست نویس، می تواند قدرت اثباتی آن را تا حد زیادی افزایش دهد و اثبات ادعای مرد را در دادگاه آسان تر کند. با این حال، حتی با وجود شاهد نیز، ممکن است زن مدعی اکراه یا جعل شود و این موضوع نیازمند طی کردن فرآیند دادرسی پیچیده ای باشد.

نتیجه: بخشش دست نویس می تواند معتبر باشد، اما اثبات آن دشوار است و ریسک بالایی برای هر دو طرف دارد.

بخشش شفاهی: کمترین اعتبار

بخشش شفاهی مهریه به حالتی گفته می شود که زن به صورت کلامی و بدون هیچ سند کتبی، مهریه خود را به مرد می بخشد. این نوع بخشش، کمترین اعتبار قانونی را دارد و اثبات آن در مراجع قضایی بسیار دشوار است.

• مشکل اثبات: در صورت بروز اختلاف، زن به راحتی می تواند ادعای بخشش شفاهی را انکار کند و مرد برای اثبات آن با مشکلات جدی مواجه خواهد شد. حتی حضور شاهدان شفاهی نیز ممکن است برای دادگاه کافی نباشد و اثبات قصد واقعی زن بسیار سخت خواهد بود.
• عدم ثبت رسمی: هیچ گونه سندی برای ثبت این بخشش وجود ندارد، بنابراین هیچ سابقه ای در مراجع رسمی از آن نخواهد بود.

نتیجه: بخشش شفاهی مهریه به دلیل مشکلات اثباتی، عملاً فاقد اعتبار کافی برای جلوگیری از مطالبه مهریه در آینده است.

توصیه های قانونی

با توجه به چالش ها و ریسک های موجود در بخشش مهریه به روش های عادی و شفاهی، توصیه اکید می شود که همواره بخشش مهریه را به صورت «رسمی» و در «دفترخانه اسناد رسمی» انجام دهید. این کار نه تنها اعتبار قانونی اقدام شما را تضمین می کند، بلکه از بروز هرگونه اختلاف و دعوای حقوقی در آینده جلوگیری خواهد کرد و خیال هر دو طرف را آسوده می سازد. در این روش، سند بخشش به صورت رسمی تنظیم و در سیستم های ثبتی کشور ثبت می شود و امکان انکار یا رجوع غیرمجاز از آن وجود نخواهد داشت.

اعتبار بخشش مهریه، بیش از آنکه به قصد قلبی باشد، به قالب و نحوه رسمی کردن آن بستگی دارد.

سوالات متداول

هزینه بخشیدن مهریه در دفترخانه چقدر است؟

هزینه بخشیدن مهریه در دفترخانه اسناد رسمی شامل حق التحریر دفترخانه و سایر عوارض قانونی می شود. این هزینه ها ثابت نیستند و بر اساس تعرفه های مصوب کانون سردفتران و دفتریاران و همچنین میزان مهریه (و در برخی موارد، نوع سند تنظیمی مانند اقرارنامه یا صلح نامه) متغیر است. برای اطلاع دقیق از مبلغ، بهتر است قبل از مراجعه به دفترخانه، با سردفتر مشورت کنید.

آیا برای بخشیدن مهریه نیاز به حضور زوج است؟

حضور زوج برای بخشیدن مهریه بستگی به نوع بخشش دارد. در مواردی مانند «ابراء ذمه زوج» که یک عمل حقوقی یک طرفه از سوی زن است، حضور زوج الزامی نیست. اما در مواردی مانند «صلح مهریه» یا «هبه معوض» که نیاز به توافق دو طرف یا دریافت عوض مشخصی است، حضور و امضای زوج در دفترخانه ضروری است تا سند به صورت کامل و با رضایت هر دو طرف تنظیم شود.

سن قانونی برای بخشیدن مهریه چند سال است؟

برای بخشیدن مهریه، زوجه باید دارای اهلیت کامل باشد که شامل بلوغ، عقل و رشد است. سن بلوغ برای دختران ۹ سال تمام قمری است، اما برای تصرفات مالی مانند بخشش مهریه، علاوه بر بلوغ و عقل، داشتن «رشد» نیز لازم است. سن رشد معمولاً ۱۸ سال تمام شمسی در نظر گرفته می شود. اگر زوجه زیر ۱۸ سال باشد اما بالغ و عاقل باشد، باید رشد او توسط دادگاه احراز شده یا با اجازه ولی قهری (پدر یا جد پدری) اقدام کند.

تفاوت بذل و ابراء مهریه چیست؟

تفاوت اصلی بذل و ابراء مهریه در قابلیت رجوع از آن هاست. «ابراء مهریه» به معنای بری الذمه کردن مرد از پرداخت مهریه است و پس از انجام آن، زن به هیچ عنوان نمی تواند از بخشش خود رجوع کند. در مقابل، «بذل مهریه» معمولاً در طلاق های خلع و مبارات اتفاق می افتد و زن در ازای طلاق، مهریه خود را می بخشد. اما در بذل مهریه، زن می تواند در طول مدت عده طلاق، از بخشش خود رجوع کند که در این صورت، مرد نیز حق رجوع به زندگی مشترک را پیدا خواهد کرد.

نتیجه گیری

تصمیم به بخشیدن مهریه، یکی از مهم ترین و حساس ترین تصمیمات حقوقی و مالی در زندگی مشترک است که پیامدهای بلندمدتی برای هر دو طرف دارد. بنابراین، اتخاذ این تصمیم باید با آگاهی کامل از تمامی جوانب قانونی، از جمله تفاوت های میان انواع بخشش (ابراء، هبه، صلح، بذل) و پیامدهای هر یک از آن ها، صورت گیرد. بررسی دقیق «مدارک لازم برای بخشیدن مهریه» و طی کردن «مراحل گام به گام بخشیدن مهریه در دفترخانه» از اهمیت بالایی برخوردار است تا اطمینان حاصل شود که این اقدام به صورت صحیح و قانونی انجام می شود.

بهترین و مطمئن ترین راه برای بخشش مهریه، ثبت رسمی آن در دفترخانه اسناد رسمی و استفاده از قالب هایی مانند «ابراء ذمه زوج» یا «صلح مهریه» است که قابلیت رجوع را از بین می برند و سندیت حقوقی قوی تری دارند. از بخشش مهریه به صورت دست نویس یا شفاهی، به دلیل مشکلات عدیده در اثبات و چالش های حقوقی آتی، باید اجتناب کرد. با توجه به پیچیدگی های حقوقی این فرآیند، اکیداً توصیه می شود قبل از هرگونه اقدام برای «بخشش مهریه»، از مشاوره حقوقی با یک وکیل متخصص خانواده بهره مند شوید. این اقدام می تواند از بروز هرگونه اشتباه و پشیمانی در آینده جلوگیری کرده و اطمینان خاطر لازم را برای شما به ارمغان آورد.