انتظار درخشش یک نواختر در آسمان!

 خبرگزاری EDHA، بهاره یوزباشی‌زاده: حدود 80 سال پیش، مردمان آن دوره شانس دیدن یک پدیده زیبا به نام «نواختر» را داشتند که مثل یک ستاره ناگهانی در آسمان شب  می‌درخشد و به آرامی درخشش کم می‌شود. حالا این فرصت برای ما هم پیش آمده تا به‌زودی چنین پدیده‌ای را ببینیم. ولی قبل از اینکه برای تماشای این رویداد آماده شویم، بهتر است کمی بیشتر درباره‌اش بدانیم.

نواختر یا ابرنواختر؟

خیلی‌ها نواخترها را با ابرنواخترها اشتباه می‌گیرند، اما این دو پدیده کاملاً با هم فرق دارند. هر دو از کلمه لاتین “Nova” به معنای “جدید” اخذ شده‌اند، ولی نواختر یعنی روشن شدن ناگهانی یک ستاره که باعث می‌شود نورش ۱۰۰ تا ۱۰ هزار برابر بیشتر شود.

این اتفاق در سامانه‌های ستاره‌های دوتایی می‌افتد؛ یعنی جایی که یک کوتوله سفید از ستاره همدمش (که معمولاً یک غول سرخ است) ماده جذب می‌کند. وقتی این مواد به اندازه کافی جمع شدند، یک انفجار هسته‌ای قوی رخ می‌دهد، ولی ستاره نابود نمی‌شود و بعد از مدتی دوباره به حالت قبل برمی‌گردد. بعضی از نواخترها دوره‌ای هستند و هرچند وقت یک‌بار تکرار می‌شوند.

در مقابل، یک ابرنواختر زمانی رخ می‌دهد که یک ستاره به پایان عمر خود رسیده و در یک انفجار درخشان از نور منفجر می‌شود.ابرنواخترها می‌توانند برای مدت کوتاهی از کل کهکشان‌ها درخشنده‌تر شوند و انرژی بیشتری از کل انرژی‌ای که خورشید ما در طول عمرش تولید خواهد کرد، تابش کنند.

این یک ستاره جدید نیست!

به زودی یک رویداد نادر نجومی رخ می‌دهد: ستاره T Coronae Borealis که در صورت فلکی تاج شمالی (Corona Borealis) قرار دارد، آماده انفجار است. این ستاره یک نواختر دوره‌ای است که هر ۸۰ سال یک‌بار روشن می‌شود. آخرین انفجارش در سال ۱۹۴۶ بود و پیش‌بینی می‌شود که در سپتامبر ۲۰۲۴ دوباره با چشم غیرمسلح دیده شود  T Coronae Borealis  از دو ستاره تشکیل شده: یک کوتوله سفید و یک غول سرخ. 

یلی‌ها نواخترها را با ابرنواخترها اشتباه می‌گیرند، اما این دو پدیده کاملاً با هم فرق دارند. هر دو از کلمه لاتین “Nova” به معنای “جدید” اخذ شده‌اند، ولی نواختر یعنی روشن شدن ناگهانی یک ستاره که باعث می‌شود نورش ۱۰۰ تا ۱۰ هزار برابر بیشتر شود.

کوتوله سفید از غول سرخ مواد جذب می‌کند و با تجمع این مواد، کوتوله سفید داغ و درخشان می‌شود و نهایتاً یک انفجار رخ می‌دهد که ما آن را به شکل یک ستاره در آسمان می‌بینیم. این ستاره به روشنی ستاره قطبی (Polaris) خواهد بود و چند روز با چشم غیرمسلح و حدود یک هفته با دوربین دوچشمی قابل دیدن خواهد بود.

چه زمانی و کجا؟

پیش بینی می شود درخشش نواختر احتمالا از سپتامبر تا اکتبر رخ دهد، اما زمان دقیقش معلوم نیست.  T Coronae Borealis در صورت فلکی تاج شمالی قرار دارد؛ یک صورت فلکی نیم‌دایره که در نزدیکی صورت‌های فلکی گاوران (Bootes) و هرکول (Hercules) قرار گرفته است. روشن‌ترین ستاره این صورت فلکی، الفکا (Alphecca)، می‌تواند راهنمای خوبی برای پیدا کردن نواختر باشد، چون نواختر دقیقاً زیر این ستاره ظاهر خواهد شد. برای اینکه راحت‌تر این پدیده را رصد کنید، می‌توانید از برنامه‌های نجومی مثل Star Walk 2 یاSky Tonight استفاده کنید. این برنامه‌ها موقعیت دقیق T Coronae Borealis را به شما نشان می‌دهند و حتی می‌توانید اعلان‌های زمان دقیق انفجار را فعال کنید.

داستان اولین رصدگران ستاره T تاج

نواختر T Coronae Borealis تاکنون دو بار به‌طور علمی ثبت شده است: اولین بار در ۱۲ مه ۱۸۶۶ توسط جان بیرمنگام( John Birmingham)، ستاره‌شناس ایرلندی و بار دوم در سال ۱۹۴۶ توسط لِزلی پلتیر(Leslie Peltier)، ستاره‌شناس معروف و نویسنده کتاب “شب‌های ستارگان” (Starlight Nights).

مطالعات اخیر در سال ۲۰۲۳ که توسط بردلی شیفر(Bradley Schaefer) از دانشگاه ایالتی لوئیزیانا انجام شد، نشان می‌دهد که این ستاره در سال‌های ۱۲۱۷ و ۱۷۸۷ نیز دیده شده است. در وقایع‌نامه اورسپرگر (Ursperger Chronicle) از سال ۱۲۲۵ اشاره شده که آبوت بورچارد(Abbott Burchard) از صومعه اورسبرگ، در سال ۱۲۱۷ «نشانه‌ای شگفت‌انگیز» را در صورت فلکی تاج شمالی دیده بود که برای چندین روز درخشان بود. مشاهده دیگری نیز در سال ۱۷۸۹ توسط کشیش فرانسیس وولاستون(Reverend Francis Wollaston) ثبت شده است.

حالا بعد از نزدیک به ۸۰سال، ما هم شانس داریم تا این پدیده زیبا را ببینیم. پس یادتان نرود چشمانتان را به آسمان بدوزید تا ستاره جدید آسمان را از دست ندهید!