EDHA/خراسان جنوبی همزمان با ۲۸ اردیبهشت روز جهانی موزه و میراث فرهنگی نگاهی به موزه های خراسان جنوبی فرصتی برای بازخوانی فرهنگ و هویت تاریخی این دیار فراهم می کند.
در خراسان جنوبی هر موزه آینه ای است تمام نما از سبک زندگی هنر معیشت آیین ها و تلاش هایی که ریشه در خاک دارند. این موزه ها در بناهای تاریخی و اصیلی جای گرفته اند که خود بخشی از میراث فرهنگی استان به شمار می روند؛ از خانه های چهار ایوانی دوره صفویه گرفته تا زورخانه های قدیمی و عمارت های قاجاری. خراسان جنوبی با پیشینه ای غنی از فرهنگ و سنن محلی امروز میزبان موزه هایی است که نه تنها برای نمایش بلکه برای تداوم یک هویت برپا شده اند.
موزه های این استان به همت نهادهای دولتی علاقه مندان بخش خصوصی و حمایت بدنه فرهنگی جامعه شکل گرفته اند تا بتوانند حلقه اتصال نسل امروز به گذشته باشند؛ گذشته ای که در آن زندگی با دست ها ساخته می شد هنر با دل جاری بود و هر ابزار ساده روایتگر دنیایی از معنا بود.
موزه خصوصی بشرویه؛ یادگاری از صفویه
موزه خصوصی بشرویه در اردیبهشت سال ۱۳۸۷ با همکاری بخش خصوصی در خانه تاریخی ملاعبدالله تونی اسدی از علمای بزرگ دوره صفویه در بافت تاریخی این شهر تأسیس شد. این خانه چهار ایوانی با معماری اصیل صفوی دارای اتاق های متعدد مطبخ اتاق بادگیر و زمستانی است و قدمتی ۴۰۰ ساله دارد. اشیای این موزه شامل ابزار آشپزخانه صحافی و کتابت روشنایی ادوات جنگی قفل ها و زیورآلات است. وجود سفالینه های پیش از اسلام و سکه هایی از دوران ولایتعهدی امام رضا(ع) بر ارزش تاریخی این موزه افزوده است.
فضای خانه تاریخی با تزئینات بومی و نورپردازی ملایم حسی از حضور در زندگی گذشتگان را برای بازدیدکنندگان تداعی می کند. راهنمایان محلی با توضیحاتی از تاریخ اشیاء ارتباط آن ها با آیین ها و سبک زندگی مردمان گذشته را به خوبی منتقل می کنند.
این موزه به خصوص در ایام نوروز و مناسبت های فرهنگی میزبان تورهای فرهنگی و دانش آموزی است و توانسته با جذب گردشگران داخلی و خارجی نقش مهمی در معرفی هویت فرهنگی شهرستان بشرویه ایفا کند.
موزه مردم شناسی قاین؛ آینه آداب کهن
این موزه در اردیبهشت سال ۱۳۸۴ در طبقه همکف خانه تاریخی سلطانی بنایی متعلق به دوره زندیه در شهر قاین افتتاح شد. در این موزه بخش هایی از آداب و رسوم کهن منطقه مانند شب یلدا (کف زنی) دستاسی جاجیم بافی کشاورزی سنتی تولم زنی و مراسم عروسی محلی با استفاده از مانکن هایی با پوشش بومی بازسازی شده اند.
بازدیدکنندگان با ورود به فضای این موزه به ویژه کودکان و نوجوانان برای نخستین بار با ابزارهای سنتی و سبک زندگی ساده و کارآمد نیاکان خود آشنا می شوند. صدای دستاس پارچه بافی یا اجرای نمادین مراسم سنتی در برخی مناسبت ها جاذبه هایی فراتر از نگاه صرفاً نمایشگاهی ایجاد کرده است.
در کنار نمایشگاه اصلی بخش هایی برای آموزش صنایع دستی سنتی در نظر گرفته شده که به صورت فصلی کارگاه هایی برای انتقال تجربه به نسل جدید برگزار می شود. این رویکرد موزه را به مرکز فرهنگی زنده ای در شهر تبدیل کرده است.
موزه مردم شناسی فردوس؛ روایتگر آیین و مشاغل سنتی
موزه مردم شناسی فردوس در حمام تاریخی خیروز راه اندازی شده و شامل دو بخش «آداب و رسوم حمام» و «مشاغل سنتی» است. از مشاغل بازسازی شده در این موزه می توان به آهنگری نمدمالی خراطی و دلاکی اشاره کرد. این حمام که به دوره صفویه تعلق دارد با طراحی خاص خود دارای دو بخش کاملاً مجزا برای زنان و مردان است و در سال ۱۳۸۴ به ثبت ملی رسیده است.
در بازدید از این موزه تماشای چیدمان سنتی و تجهیزات حمام مانند خزینه سکوهای نشیمن گرم خانه و رخت کن حس وحال تجربه ای تاریخی به مخاطب می دهد. استفاده از نور طبیعی در فضا و طراحی سنتی سقف ها اصالت مکان را حفظ کرده است.
برگزاری نمایشگاه های موقت و مناسبت های فرهنگی در محوطه پیرامونی این موزه باعث شده تا فضای آن پویا باقی بماند و گردشگران بتوانند از این مکان هم برای آشنایی با مشاغل سنتی و هم معماری خاص حمام های ایرانی بهره مند شوند.
موزه مردم شناسی بیرجند؛ پیوند نسل امروز با گذشته پرافتخار
این موزه در سال ۱۳۷۲ در طبقه همکف عمارت مرکزی باغ اکبریه و پس از موزه باستان شناسی افتتاح شد. اشیای به نمایش درآمده در آن شامل پوشاک سنتی ابزار صنایع دستی و وسایل مشاغل مختلف مانند آهنگری پارچه بافی عطاری و مطبخ است. غرفه هایی با پیکره هایی در لباس محلی نحوه زندگی و معیشت مردم جنوب خراسان را به تصویر می کشند.
فضای موزه با توجه به قرار گرفتن در مجموعه تاریخی باغ اکبریه پیوندی طبیعی میان تاریخ معماری و فرهنگ برقرار کرده است. روایت های راهنمایان از اشیاء باعث درک عمیق تری از فرهنگ کار خانواده غذا و آیین های محلی می شود.
بخش هایی مانند نمایش ابزارهای طب سنتی ظروف آشپزخانه کارگاه های آهنگری و خیاطی در قالب ماکت های زنده بازسازی شده اند و برای بازدیدکنندگان تجربه ای ملموس از زندگی گذشتگان فراهم می کنند.
موزه میراث پهلوانی بیرجند؛ روایت اصالت در گود زورخانه
موزه میراث پهلوانی بیرجند در زورخانه امیر عرب معروف به «زورخانه لوبند» در سال ۱۳۸۵ تأسیس شد. این زورخانه بیش از ۲۰۰ سال قدمت دارد و یکی از قدیمی ترین مراکز ورزش باستانی منطقه است. در این موزه عکس ها ابزارهای ورزش باستانی کباده میل تخته شنا ضرب و شمشیرهای نمادین پهلوانی به نمایش درآمده اند.
عطر عرق ریزان گود صدای ضرب مرشد و فضای آیینی زورخانه برای بازدیدکننده ای که برای نخستین بار وارد این فضا می شود تجربه ای ناب از سنت های ایرانی فراهم می کند. بازسازی پیکره های پهلوانان با لباس و ابزار سنتی یادآور شکوه و منش فتوت است.
این موزه به ویژه در بین نوجوانان و جوانانی که علاقه مند به ورزش های سنتی اند تاثیر مثبتی داشته و توانسته حس غرور فرهنگی و بدنی را در آن ها زنده کند.
موزه لباس و منسوجات سنتی؛ روایت تن پوش های خاطره انگیز
این موزه در اسفند ۱۳۹۹ در خانه تاریخی پردلی در بافت تاریخی بیرجند راه اندازی شد و در آن لباس ها و منسوجات دست باف و سنتی شهرستان های مختلف استان از جمله لباس های ابریشم کرباس برک قارت و ملّه به نمایش گذاشته شده اند. تالارهای مختلف این موزه شامل لباس عروس های سنتی مراحل تولید پارچه ملّه کارگاه پارچه بافی و عکاس خانه هستند.
گردآوری دقیق لباس ها از مناطق مختلف مانند سربیشه درمیان نهبندان و خوسف تنوع فرهنگی استان را به نمایش گذاشته است. این تن پوش ها نه تنها روایتگر اقلیم و اقتصاد بلکه بازتابی از ذوق زنان هنرمند محلی اند.
برگزاری دوره های آموزشی در حوزه سوزن دوزی رنگرزی گیاهی و طراحی لباس سنتی در حاشیه این موزه آن را به فضایی پویا و آموزنده تبدیل کرده که هم به حفظ میراث فرهنگی و هم به اشتغال زایی کمک می کند.
در این موزه انواع لباس های ابریشمی دست باف اطلس کرباس برک قارت و عروس و همچنین پارچه های سنتی برک کرباس و مله به نمایش گذاشته شده است.
این موزه که با هدف گردآوری لباس های محلی از طریق خریداری یا به امانت گرفتن راه اندازی شده به بازآفرینی و احیای انواع لباس های محلی استان نیز می پردازد.
موزه مفاخر و مشاهیر بیرجند یادگاری از معماری دوران قاجاریه
موزه مشاهیر در خانه تاریخی پردلی واقع در بافت تاریخی بیرجند دایر شده است این منزل قدیمی به لحاظ استقرار در خیابان منتظری جنب مسجد خضر علی واقع شده است.این بنا با رعایت اصل درون گرایی اسلامی در دو طبقه و به صورت حیاط مرکزی ساخته شده و دارای ورودی هشتی صحن طارمی ستوندار و اتاقهای متعدد است.
سردر بنا با تزئینات آجرکاری با طرحهای هندسی و با قوس جناغی زیبایی خاصی دارد. منزل پردلی به عنوان یکی از منازل زیبا و قدیمی بیرجند یادگاری است از معماری دوران قاجاریه که فضای کالبدی و ساختار آن مشخص کننده نوعی فرهنگ معماری بیگانه است و عنصری از معماری که در آن بکاررفته یعنی پیش ایوان سرتاسری و ستونهای روی آن برگرفته از معماری آذری است که مبدا آن کشور روسیه بوده و اصول معماری به کاررفته در این بنا نشانگر تلفیق معماری اسلامی و معماری بیگانه است.
این موزه در تاریخ ۱۳۸۲ در این خانة تاریخی راه اندازی و مورد بهره برداری قرار گرفت.
در این موزه مجموعه ای از زندگی نامه ها اسناد و نسخ خطی تألیفات نشان های ملی علمی و ادبی لوح ها عکس ها و لوازم شخصی بزرگان علمی و فرهنگی این خطه از ایران زمین همچون حکیم نزاری عبد العلی بیرجندی ابن حسام خوسفی پروفسور محمدحسن گنجی شیخ هادی هادوی شیخ محمد ابراهیم آیتی و… به نمایش گذاشته شده است. اشیاء به نمایش درآمده جایگاه و موقعیت این بزرگان را در عرصه مجامع علمی و فرهنگی و بعضاً جهان تبیین می کند.
آثار این موزه براساس دوره تاریخی از قرن هفتم تا سیزدهم هجری شمسی در دو بخش کلی و در دو طبقه به نمایش گذاشته شده است. طبقه فوقانی موزه به آثار مفاخر و مشاهیر قرون هفتم تا دهم هجری شمسی و طبقة همکف آن به آثاری از قرن دهم تا سیزدهم هجری شمسی اختصاص یافته است.
از جمله این آثار می توان به اسناد و مدارک ممهور به EDHA عبدالعلی بیرجندی کتاب دلایل النبوه و نسب نامه (خاوران نامه) ابن حسام خوسفی رسالة الاجتهاد ملا علی اصغر بیرجندی نسخة خطی منحصر به فرد نصاب صبوحی اشعار عبدالکریم اشراق بیرجندی و رسالة ملا علی اکبر خوسفی اشاره کرد.از نمونه های جالب توجه در این بخش نمایش اوراقی از نگاره ها و مینیاتورهایی است که براساس دیوان خاوران نامه ابن حسام خوسفی که در شرح دلاوری های حضرت علی توسط فرهاد نقاش در قرن نهم هجری مصور شده است.
از دیگر آثار به نمایش گذارده شده می توان به تألیفات استاد احمد احمدی بیرجندی دکتر محمد حسن گنجی استاد سید غلامرضا سعیدی دکتر محمد اسماعیل رضوانی دکتر سید محمد مشکوه علامه سید محمد فرزان و عبدالحسین فرزین که از مفاخر بلند آوازه عصر حاضر هستند اشاره کرد.
تاریخ در دل موزه مردم شناسی طبس
موزه مردم شناسی طبس در محل موقوفه عمادالملکی معروف به «باغ خان» به مساحت ۴ هزار و ۴۰۰ مترمربع و در فضایی با زیربنای ۶۰۰ مترمربع در دو بخش نمایش پیکره ها و سالن های ویترینی راه اندازی شده است.
این موزه با موضوع و محتوای مردم شناسی به معرفی برخی مشاغل حرف سنتی و ابزار و لوازم کاربردی معیشتی مردم در روزگار گذشته می پردازد. موزه در محل حمام خان سابق احداث شده است. کارکنان شرکت نفت کشور پس از زمین لرزه سال ۱۳۵۷ طبس اقدام به احداث حمام خان طبس با طراحی سنتی و زیربنای ۶۰۰ مترمربع برای استفاده مردم زلزله زده کردند. این حمام عمومی تا سال ۱۳۸۴ مورد استفاده و بهره برداری مردم قرار می گرفت؛ ولی به دلیل توسعه و پیشرفت ساخت و ساز منازل مسکونی خود به خود به صورت بلااستفاده درآمد.
امروزه این بنا با کاربری موزه به عنوان یکی از جاهای دیدنی طبس شهرت دارد و با موضوع و محتوای مردم شناسی با حدود ۵۰۰ قلم شیء فرهنگی اهدایی از مردم فرهنگ دوست و علاقه مند طبس و در دوبخش نمایش پیکره ها(۹عدد مانکن مشاغل سنتی) و سالن های ویترینی(۲۰ ویترین) به معرفی برخی مشاغل حرف سنتی و ابزار و لوازم کاربردی- معیشتی مردم در روزگار گذشته می پردازد.
پایان خبر EDHA
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "ردپای زندگی در گذر زمان/ موزه های خراسان جنوبی چه می گویند؟" هستید؟ با کلیک بر روی فرهنگ و هنر، آیا به دنبال موضوعات مشابهی هستید؟ برای کشف محتواهای بیشتر، از منوی جستجو استفاده کنید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "ردپای زندگی در گذر زمان/ موزه های خراسان جنوبی چه می گویند؟"، کلیک کنید.