اجراییه مهریه از طریق دادگاه | مراحل و نکات کلیدی

اجرای مهریه از طریق دادگاه، فرآیندی قانونی برای وصول حق زن در زمانی است که زوج از پرداخت آن خودداری می کند و یا مسیر دفتری برای زن مقدور و مناسب نباشد. این مسیر قضایی، با وجود پیچیدگی های خاص خود، ضمانت اجرایی قوی تری دارد و امکان توقیف اموال، درخواست ممنوع الخروجی و حتی حکم جلب را فراهم می کند.

مطالبه و وصول مهریه یکی از حقوق اساسی زن در عقد نکاح است که قانون گذار آن را به رسمیت شناخته و حمایت می کند. مهریه، پشتوانه مالی زن در زندگی مشترک و پس از آن محسوب می شود و در هر زمان که زن اراده کند، می تواند آن را مطالبه نماید. گاهی اوقات این مطالبه از طریق مسیر ساده تر و سریع تر دفتری (اجرای ثبت) صورت می گیرد، اما در بسیاری از موارد، به ویژه هنگامی که شناسایی اموال زوج دشوار است، مهریه از نوع عندالاستطاعه باشد، یا پیچیدگی های حقوقی خاصی وجود دارد، مسیر دادگاه خانواده به عنوان تنها یا بهترین راه حل پیش روی زوجه قرار می گیرد. این مقاله به صورت گام به گام و با جزئیات کامل، تمامی مراحل، شرایط، مدارک لازم و نکات حقوقی کلیدی مربوط به اجراییه مهریه از طریق دادگاه را تشریح می کند تا مخاطبان بتوانند با آگاهی کامل نسبت به احقاق حقوق خود اقدام نمایند.

تفکیک اصطلاحات: مطالبه مهریه و اجراییه مهریه

پیش از ورود به جزئیات فرآیند قضایی، لازم است تفاوت میان دو اصطلاح کلیدی در زمینه مهریه روشن شود: «مطالبه مهریه» و «اجراییه مهریه». درک صحیح این دو مفهوم به زوجه کمک می کند تا مسیر قانونی خود را با دقت بیشتری طی کند.

مطالبه مهریه: فرآیند اولیه درخواست

«مطالبه مهریه» به مرحله اول و ابتدایی درخواست رسمی مهریه اطلاق می شود. در این مرحله، زن (زوجه) با مراجعه به مرجع صالح (که می تواند دفتر خدمات الکترونیک قضایی یا دفترخانه ثبت ازدواج باشد)، خواستار دریافت مهریه خود از همسرش (زوج) می شود. هدف اصلی مطالبه مهریه، احراز حقانیت زوجه برای دریافت مهریه و صدور یک حکم یا دستور رسمی از سوی مرجع قضایی یا ثبتی است که زوج را ملزم به پرداخت مهریه کند. این حکم یا دستور، پایه و اساس مراحل بعدی برای وصول مهریه خواهد بود. برای مثال، زمانی که زوجه دادخواستی به دادگاه خانواده ارائه می دهد و خواستار پرداخت مهریه خود می شود، این اقدام در دسته مطالبه مهریه قرار می گیرد و نهایتاً منجر به صدور رأی قطعی دادگاه خواهد شد.

اجراییه مهریه: فرآیند عملی وصول

«اجراییه مهریه» به مرحله عملی و قانونی وصول مهریه پس از قطعی شدن حکم یا دستور پرداخت اشاره دارد. زمانی که حکم دادگاه مبنی بر الزام زوج به پرداخت مهریه قطعی می شود (یا از طریق اجرای ثبت، دستور اجرایی صادر می گردد)، زوجه می تواند با درخواست «صدور اجراییه»، از مراجع قانونی بخواهد تا این حکم یا دستور را به مرحله اجرا درآورند. این مرحله شامل اقداماتی نظیر شناسایی و توقیف اموال زوج، مزایده اموال، وصول طلب از حساب های بانکی، یا اعمال محدودیت هایی نظیر ممنوع الخروجی و حتی در برخی موارد، صدور حکم جلب است. در واقع، اجراییه مهریه، گامی است برای تبدیل یک حق قانونی (که در حکم آمده) به یک واقعیت ملموس (وصول مهریه).

اهمیت درک این تفاوت ها

درک این تفاوت ها از این جهت حائز اهمیت است که هر مرحله دارای قواعد، مدارک و فرآیندهای خاص خود می باشد. زوجه ابتدا باید مهریه خود را «مطالبه» کند و حقانیت خود را به اثبات برساند تا بتواند در مرحله بعد، «اجراییه» آن را دنبال نماید. عدم توجه به این تفکیک می تواند منجر به سردرگمی، اتلاف وقت و حتی اشتباهات حقوقی شود.

شرایط لازم برای مطالبه و اجرای مهریه از طریق دادگاه

برای اینکه زوجه بتواند مهریه خود را از طریق دادگاه مطالبه و سپس به مرحله اجراییه برساند، باید شرایط خاصی محقق شده باشد. این شرایط، مبنای قانونی برای اقدام زوجه و رسیدگی دادگاه را فراهم می کنند.

ثبت رسمی مهریه

اولین و اساسی ترین شرط، وجود یک سند رسمی برای مهریه است. مهریه باید در سند ازدواج به صورت رسمی ثبت شده باشد. سند رسمی ازدواج، دلیل اصلی و مستند قانونی برای اثبات میزان و نوع مهریه است. بدون وجود این سند یا رونوشت معتبر آن، اثبات وجود مهریه و میزان آن در دادگاه بسیار دشوار یا حتی غیرممکن خواهد بود. اگر به هر دلیلی سند ازدواج در دسترس نباشد، زوجه می تواند از دفترخانه محل وقوع عقد، رونوشت رسمی آن را دریافت کند.

نوع مهریه

نوع مهریه در سند ازدواج، تأثیر بسزایی در نحوه و شرایط مطالبه آن دارد:

• مهریه عندالمطالبه: این نوع مهریه، رایج ترین شکل مهریه در ایران است. به این معنا که زن در هر زمان که اراده کند، می تواند مهریه خود را مطالبه نماید و زوج مکلف به پرداخت آن است، بدون اینکه نیازی به اثبات توانایی مالی زوج باشد. در این حالت، زوج موظف است مهریه را بپردازد و در صورت عدم توانایی، باید تقاضای اعسار (اثبات عدم توانایی مالی) از دادگاه کند.
• مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، پرداخت آن منوط به توانایی مالی زوج است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند مهریه را مطالبه کند که ثابت شود همسرش توانایی مالی پرداخت آن را دارد. اثبات توانایی مالی زوج (استطاعت) بر عهده زوجه است و این موضوع، یکی از چالش های اصلی در مطالبه این نوع مهریه محسوب می شود. در صورت عدم اثبات استطاعت، زوجه نمی تواند مهریه را مطالبه کند. این موضوع در دادگاه به دقت بررسی می شود و زوجه باید مدارک و شواهدی دال بر تمکن مالی زوج ارائه دهد.

وضعیت نکاح

وضعیت نکاح نیز بر مطالبه مهریه تأثیرگذار است:

• عقد دائم: در عقد دائم، زن در هر زمان (حین زندگی مشترک یا پس از طلاق) حق مطالبه مهریه را دارد.
• عقد موقت: در عقد موقت (صیغه)، مهریه با وقوع عقد لازم الاجرا می شود و زن می تواند آن را مطالبه کند. اما لازم به ذکر است که بر اساس رویه فعلی، مطالبه مهریه در عقد موقت تنها از طریق دادگاه امکان پذیر است و مراجعه به اداره ثبت برای صدور اجراییه امکان پذیر نیست.

باکره بودن یا نبودن

این شرط بر میزان مهریه تأثیر می گذارد:

• اگر طلاق در دوران عقد و پیش از نزدیکی (رابطه زناشویی) صورت گیرد و زن باکره باشد، نصف مهریه به او تعلق می گیرد.
• در سایر حالات (پس از نزدیکی یا پس از طلاق)، مهریه به طور کامل به زن تعلق خواهد گرفت.

عدم گذشت (بخشش) مهریه

زوجه تنها در صورتی می تواند مهریه را مطالبه کند که قبلاً آن را به طور کامل یا جزئی نبخشیده باشد. بخشیدن مهریه باید به صورت رسمی و با رضایت کامل زوجه صورت گرفته باشد. اگر زن ادعا کند که مهریه را نبخشیده یا بخشش تحت شرایط خاصی بوده است، مسئولیت اثبات این موضوع بر عهده او خواهد بود. در صورت بخشش قطعی و رسمی مهریه، امکان مطالبه مجدد آن وجود نخواهد داشت.

باکره بودن زن در صورت طلاق قبل از نزدیکی، میزان مهریه را به نصف کاهش می دهد، اما در سایر موارد، مهریه به طور کامل به زوجه تعلق می گیرد و حق مطالبه آن محفوظ است.

مدارک ضروری برای شروع فرآیند مطالبه مهریه در دادگاه

برای شروع هرگونه اقدام قانونی در دادگاه، ارائه مدارک کامل و صحیح از اهمیت بالایی برخوردار است. در پرونده های مربوط به مهریه نیز، تهیه مدارک ضروری، اولین گام مؤثر در جهت مطالبه و اجراییه مهریه است.

مدارک لازم برای مطالبه مهریه از طریق دادگاه به شرح زیر است:

1. اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی زوجه: این مدارک برای احراز هویت خواهان (زن) ضروری هستند و در تمام مراحل قضایی مورد نیاز خواهند بود.
2. اصل و کپی سند ازدواج (یا رونوشت آن از دفترخانه): این سند، مهم ترین مدرک برای اثبات عقد نکاح و ثبت رسمی مهریه است. در صورت عدم دسترسی به اصل سند، زوجه می تواند با مراجعه به دفترخانه محل وقوع عقد، رونوشت معتبری از آن را تهیه کند.
3. گواهی ثبت نام در سامانه ثنا: سامانه ابلاغ الکترونیک قضایی (ثنا) برای اطلاع رسانی و ابلاغ اوراق قضایی به طرفین دعوا مورد استفاده قرار می گیرد. تمامی افراد جهت طرح دعوا یا دفاع در مراجع قضایی، ملزم به ثبت نام در این سامانه هستند.
4. مدارک شناسایی و اطلاعات زوج (در صورت امکان): داشتن اطلاعات دقیق از زوج، مانند نام کامل، نام پدر، کد ملی، آدرس محل سکونت، محل کار و شماره تماس، به تسریع فرآیند ابلاغ و شناسایی اموال کمک شایانی می کند. هرچند عدم دسترسی به برخی از این اطلاعات مانع از طرح دعوا نمی شود، اما داشتن آن ها فرآیند را تسهیل خواهد کرد.
5. مدارک دال بر اموال زوج (سند ملک، پلاک خودرو، مشخصات حساب بانکی و…): اگر زوجه از وجود اموال مشخصی از زوج (مانند سند ملک، مشخصات پلاک خودرو، شماره حساب بانکی، سهام یا اوراق بهادار و …) اطلاع دارد، ارائه مدارک یا اطلاعات مربوط به این اموال در ابتدای کار می تواند در مرحله «تامین خواسته» بسیار مؤثر باشد. این اطلاعات به دادگاه کمک می کند تا برای توقیف فوری اموال اقدام کند و از انتقال آن ها توسط زوج جلوگیری شود.

آماده سازی دقیق و کامل این مدارک پیش از مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، از اتلاف وقت جلوگیری کرده و به روند پرونده سرعت می بخشد. در صورت وجود هرگونه ابهام، مشورت با یک وکیل متخصص خانواده توصیه می شود.

مراحل گام به گام اجراییه مهریه از طریق دادگاه

پیگیری اجراییه مهریه از طریق دادگاه، یک فرآیند چند مرحله ای است که هر گام آن نیازمند دقت و آگاهی حقوقی است. در ادامه به تشریح این مراحل می پردازیم:

الف. ثبت دادخواست مطالبه مهریه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

اولین گام عملی برای مطالبه مهریه از طریق دادگاه، ثبت دادخواست مربوطه است. این فرآیند از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شود.

1. انتخاب خواسته و تنظیم دقیق دادخواست: زوجه یا وکیل او باید با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست مطالبه مهریه را ثبت کند. در این دادخواست، خواسته «مطالبه مهریه» به صورت دقیق مشخص می شود. مبلغ مهریه (مثلاً تعداد سکه یا میزان وجه نقد) و سایر جزئیات باید با سند ازدواج مطابقت داشته باشد.
2. مرجع صالح رسیدگی:
   • اگر میزان مهریه مطالبه شده کمتر از بیست میلیون تومان باشد، مرجع صالح برای رسیدگی، شورای حل اختلاف است.
   • اگر میزان مهریه مطالبه شده بیشتر از بیست میلیون تومان باشد، دادگاه خانواده صالح به رسیدگی خواهد بود. (توجه داشته باشید که این نصاب ممکن است با تغییر قوانین به روزرسانی شود).

3. تامین خواسته (اولویت و اهمیت)

   تأمین خواسته یکی از مهم ترین و حیاتی ترین اقدامات در مطالبه مهریه، به ویژه از طریق دادگاه، است. این درخواست به زوجه این امکان را می دهد که پیش از صدور حکم قطعی، اموال زوج را توقیف کند.

   • چرا تامین خواسته؟ جلوگیری از انتقال اموال: درخواست تأمین خواسته به این دلیل اهمیت دارد که بسیاری از زوج ها پس از اطلاع از مطالبه مهریه، اقدام به انتقال اموال خود به نام اشخاص دیگر می کنند تا از پرداخت مهریه فرار کنند. با توقیف اموال از طریق تأمین خواسته، از هرگونه نقل و انتقال اموال توسط زوج جلوگیری می شود و این اموال تا زمان پرداخت مهریه، در توقیف باقی می مانند.
   • نحوه درخواست و جزئیات توقیف اموال: زوجه می تواند همزمان با تقدیم دادخواست مطالبه مهریه یا حتی پیش از آن (که البته توصیه می شود همزمان باشد)، درخواست تأمین خواسته را نیز مطرح کند. در این درخواست، باید مشخصات اموال زوج که زوجه از آن ها اطلاع دارد (مانند پلاک ثبتی ملک، مشخصات خودرو، شماره حساب بانکی و …) ذکر شود. دادگاه با بررسی این درخواست، در صورت احراز شرایط، قرار تأمین خواسته را صادر می کند و بلافاصله دستور توقیف اموال را به مراجع مربوطه (مانند اداره ثبت اسناد، بانک مرکزی، راهور و …) ابلاغ می نماید.
   • مهلت ۱۰ روزه برای ثبت دادخواست اصلی پس از تامین خواسته: اگر درخواست تأمین خواسته پیش از ثبت دادخواست اصلی مطالبه مهریه مطرح شود و دادگاه آن را قبول کند، زوجه موظف است ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ صدور قرار تأمین خواسته، دادخواست اصلی مطالبه مهریه را نیز ثبت نماید. در غیر این صورت، با درخواست زوج، قرار تأمین خواسته باطل شده و اموال از توقیف آزاد می شوند. این نکته برای زوجه بسیار مهم است و باید با دقت رعایت شود.

ب. فرآیند رسیدگی و صدور حکم در دادگاه

پس از ثبت دادخواست و در صورت لزوم، صدور قرار تأمین خواسته، پرونده وارد مرحله رسیدگی قضایی می شود.

1. تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ به طرفین: دادگاه خانواده پس از ثبت دادخواست، یک وقت رسیدگی تعیین کرده و این وقت را به هر دو طرف (زوجه و زوج) از طریق سامانه ثنا ابلاغ می کند. طرفین موظفند در تاریخ مقرر در دادگاه حاضر شوند.
2. جلسات رسیدگی و دفاعیات زوجین: در جلسات رسیدگی، طرفین فرصت پیدا می کنند تا دلایل و مستندات خود را ارائه دهند و از خود دفاع کنند. زوجه می تواند ادله خود را برای مطالبه مهریه (سند ازدواج، عدم بخشش و …) ارائه دهد و زوج نیز می تواند دفاعیات خود را (مانند ادعای اعسار، پرداخت بخشی از مهریه و …) مطرح کند.
3. صدور حکم بدوی توسط دادگاه: پس از بررسی مدارک، شنیدن اظهارات طرفین و انجام تحقیقات لازم، دادگاه حکم بدوی خود را صادر می کند. این حکم می تواند شامل الزام زوج به پرداخت مهریه (یکجا یا تقسیطی در صورت پذیرش اعسار) یا رد دعوای زوجه (در صورت عدم احراز شرایط) باشد.
4. مراحل اعتراض (تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی) و قطعی شدن حکم: حکم بدوی صادره از دادگاه، بلافاصله قطعی نیست و طرفین حق دارند ظرف مدت ۲۰ روز (برای افراد مقیم ایران) نسبت به آن اعتراض کنند. این اعتراض ابتدا در مرحله «تجدیدنظرخواهی» در دادگاه تجدیدنظر استان و در صورت وجود شرایط خاص، در مرحله «فرجام خواهی» در دیوان عالی کشور قابل بررسی است. پس از طی این مراحل و عدم اعتراض یا تأیید نهایی حکم توسط مراجع بالاتر، حکم قطعی می شود و قابلیت اجرا پیدا می کند.

ج. مرحله اجراییه در واحد اجرای احکام دادگاه

پس از اینکه حکم دادگاه مبنی بر پرداخت مهریه قطعی شد، زوجه وارد مرحله «اجراییه» می شود که هدف آن، وصول مهریه از زوج است.

1. ارائه درخواست صدور اجراییه: پس از قطعی شدن حکم، زوجه یا وکیل او باید با مراجعه به واحد اجرای احکام دادگاه صادرکننده رأی قطعی، درخواست صدور برگ اجراییه را ارائه دهد. این درخواست به منزله آغاز عملیات اجرایی برای وصول مهریه است.
2. ابلاغ اجراییه به زوج و مهلت ۱۰ روزه برای پرداخت: واحد اجرای احکام، برگ اجراییه را به زوج ابلاغ می کند. زوج از تاریخ ابلاغ، ۱۰ روز مهلت دارد تا مهریه را پرداخت کند یا ترتیبات پرداخت آن را فراهم نماید.

3. توقیف اموال

   در صورت عدم پرداخت مهریه در مهلت مقرر، زوجه می تواند درخواست توقیف اموال زوج را به واحد اجرای احکام ارائه دهد:

   • انواع اموال قابل توقیف:

     اموال قابل توقیف برای مهریه شامل طیف گسترده ای از دارایی ها می شود، از جمله:

     • اموال منقول: مانند خودرو، وجه نقد در حساب های بانکی، سهام شرکت ها، اوراق بهادار، حقوق و مزایای دریافتی از محل کار و …
     • اموال غیرمنقول: مانند ملک (خانه، زمین، باغ)، مغازه و …
     • وجه نقد و حساب های بانکی: موجودی حساب های بانکی زوج قابل توقیف است.
     • حقوق و مزایا: بخشی از حقوق و مزایای دریافتی کارمندان دولت یا بخش خصوصی (مطابق قانون تا یک چهارم حقوق و در صورت نداشتن همسر و فرزند تا یک سوم) قابل توقیف است.
     • سهام و اوراق بهادار: سهام شرکت ها و اوراق بهادار نیز می توانند توقیف شوند.
   • روش های استعلام اموال:

     برای شناسایی اموال زوج، واحد اجرای احکام می تواند از مراجع مختلف استعلام بگیرد:

     • بانک مرکزی: برای شناسایی حساب های بانکی و موجودی آن ها.
     • اداره ثبت اسناد و املاک: برای شناسایی اموال غیرمنقول (ملک، زمین) که به نام زوج ثبت شده اند.
     • راهور (نیروی انتظامی): برای شناسایی خودروهای به نام زوج.
     • سازمان بورس و اوراق بهادار: برای شناسایی سهام و اوراق بهادار.
     • ادارات و سازمان ها: برای توقیف حقوق و مزایا.
   • نحوه فروش اموال توقیف شده (مزایده):

     پس از توقیف اموال، این اموال توسط کارشناس رسمی دادگستری ارزیابی شده و قیمت گذاری می شوند. سپس با انجام تشریفات قانونی، از طریق مزایده به فروش می رسند. مبلغ حاصل از فروش، پس از کسر هزینه های اجرایی، به زوجه برای پرداخت مهریه پرداخت می شود.

4. نحوه وصول مهریه از محل اموال توقیف شده: پس از فروش اموال از طریق مزایده، واحد اجرای احکام، مبلغ مهریه را (یا به میزان اموال مکشوفه) به زوجه پرداخت می کند. در صورتی که اموال توقیف شده کمتر از میزان مهریه باشد، عملیات اجرایی برای مابقی مهریه ادامه خواهد یافت تا زمان کشف اموال جدید یا پرداخت آن توسط زوج.

چالش ها و موانع احتمالی در مسیر اجراییه مهریه و راهکارهای حقوقی

مسیر مطالبه و اجراییه مهریه، به ویژه از طریق دادگاه، همواره بدون چالش نیست. موانع و مشکلاتی ممکن است در این راه بروز کند که آگاهی از آن ها و راهکارهای حقوقی مقابله با آن ها، برای زوجه و وکیل او حائز اهمیت است.

ادعای اعسار از پرداخت مهریه توسط زوج

یکی از رایج ترین چالش ها، ادعای اعسار (ناتوانی مالی) از سوی زوج است. این ادعا می تواند فرآیند وصول مهریه را طولانی تر کند.

• تعریف اعسار و شرایط اثبات آن: اعسار به معنای ناتوانی مالی زوج از پرداخت یکجای مهریه است. زوج باید با ارائه مدارک و شواهد کافی به دادگاه (مانند استشهادیه، لیست اموال و دارایی ها، گواهی عدم اشتغال یا مدارک درآمد پایین، شهادت شهود)، ثابت کند که توانایی پرداخت یکباره مهریه را ندارد.
• نقش دادگاه در پذیرش اعسار و تعیین اقساط مهریه: دادگاه پس از بررسی دادخواست اعسار زوج و دفاعیات زوجه، در صورت احراز شرایط اعسار، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. در این حالت، مبلغی به عنوان پیش قسط و سپس اقساط ماهیانه برای پرداخت مهریه تعیین می شود. دادگاه در تعیین میزان اقساط، وضعیت مالی و معیشتی هر دو طرف را در نظر می گیرد.
• نکات مهم برای زوجه در مواجهه با دادخواست اعسار: زوجه می تواند با جمع آوری اطلاعاتی در مورد دارایی های پنهان زوج یا توانایی مالی واقعی او (مانند شغل دوم، معاملات اخیر، کمک های مالی از خانواده و …) به دفاع از خود در برابر دادخواست اعسار بپردازد و تلاش کند تا دادگاه را متقاعد کند که زوج توانایی پرداخت بیشتری دارد.

مستثنیات دین

برخی از اموال زوج، طبق قانون، از شمول توقیف برای مهریه مستثنی هستند و به آن ها «مستثنیات دین» گفته می شود.

• معرفی کامل اقلامی که قانوناً قابل توقیف برای مهریه نیستند: ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، این اقلام را برشمرده است:
  1. منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکومٌ علیه در حالت اعسار او باشد. (منزل با ارزش بیش از شأن یا مازاد بر یک منزل، قابل توقیف است).
  2. اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکومٌ علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است. (لوازم تجملاتی و غیرضروری قابل توقیف هستند).
  3. آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم ٌعلیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می شود.
  4. کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آن ها (کتب غیرمرتبط یا مازاد، قابل توقیف هستند).
  5. وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آن ها و افراد تحت تکفلشان لازم است.
  6. تلفن مورد نیاز مدیون.
  7. مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستأجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد (ودیعه مسکن اجاره ای).
• توضیحات دقیق حقوقی پیرامون هر یک: تشخیص اینکه یک مال جزو مستثنیات دین است یا خیر، به شرایط پرونده، موقعیت اجتماعی و مالی زوج و تشخیص قاضی بستگی دارد. هدف قانون از مستثنی کردن این اموال، حفظ حداقل معیشت و کرامت انسانی مدیون است تا وی از ابتدایی ترین وسایل زندگی محروم نشود.
• موارد استثنا و تفاسیر قضایی: گاهی اوقات، تفسیر قضایی ممکن است در مورد مصادیق مستثنیات دین متفاوت باشد. برای مثال، اگر زوج چند خودرو داشته باشد، تنها یک خودرو که برای امرار معاش او ضروری است، ممکن است جزو مستثنیات محسوب شود و بقیه قابل توقیف باشند.

عدم دسترسی به اموال زوج

یکی دیگر از چالش ها، عدم شناسایی یا دسترسی به اموال زوج است، به ویژه اگر زوج تعمداً اموال خود را پنهان کرده باشد.

• روش های قانونی برای شناسایی اموال پنهان شده: زوجه می تواند با ارائه اطلاعات حتی جزئی به دادگاه، از واحد اجرای احکام بخواهد که از مراجع مختلف (مانند بانک مرکزی، اداره ثبت اسناد، راهور، سازمان بورس، اداره مالیات و …) استعلام بگیرد تا اموال زوج شناسایی شوند.
• نقش وکیل در کشف اموال: وکیل متخصص با تجربه در این زمینه، می تواند با استفاده از دانش حقوقی و شناخت رویه های قضایی، به شناسایی و کشف اموال پنهان شده زوج کمک شایانی کند. همچنین می تواند درخواست تحقیقات محلی و اداری را مطرح نماید.

انتقال صوری اموال (فرار از دین)

برخی زوج ها برای فرار از پرداخت مهریه، اقدام به انتقال صوری اموال خود به نام بستگان یا دوستان می کنند.

• مبانی حقوقی اثبات صوری بودن معاملات: اگر زوجه بتواند ثابت کند که انتقال اموال توسط زوج به صورت صوری و با هدف فرار از پرداخت مهریه بوده است، این معاملات قابل ابطال هستند. برای اثبات صوری بودن، زوجه باید شواهد و قرائنی مانند زمان انتقال اموال (نزدیکی به زمان مطالبه مهریه)، رابطه بین زوج و منتقل الیه (مثلاً بستگان نزدیک)، عدم دریافت وجه در قبال انتقال، یا ادامه تصرف زوج بر مال منتقل شده را به دادگاه ارائه دهد.
• مجازات های قانونی برای فرار از دین: طبق ماده ۲۱ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، هرگاه مدیون با هدف فرار از دین، اموال خود را به دیگری انتقال دهد و یا با انجام معاملاتی صوری اقدام به پنهان کردن اموال خود نماید، این عمل جرم محسوب می شود و مجازات آن، حبس تعزیری درجه شش (شش ماه تا دو سال) یا جزای نقدی معادل نصف دین یا هر دو مجازات است. زوجه می تواند همزمان با مطالبه مهریه، دادخواست اثبات فرار از دین و ابطال معاملات صوری را نیز مطرح کند.

نکات کلیدی و حقوقی تکمیلی در مورد اجراییه مهریه از دادگاه

علاوه بر مراحل اصلی، چندین نکته حقوقی دیگر نیز در فرآیند اجراییه مهریه از طریق دادگاه وجود دارد که آگاهی از آن ها می تواند به زوجه در پیگیری مؤثرتر حقوق خود کمک کند.

ممنوع الخروجی زوج

ممنوع الخروجی زوج یکی از ابزارهای فشار قانونی برای وادار کردن وی به پرداخت مهریه است.

• شرایط و مراحل درخواست از طریق دادگاه: زوجه می تواند پس از صدور اجراییه و در صورتی که زوج از پرداخت مهریه خودداری کند و اموال مکفی نیز برای توقیف در دسترس نباشد، از واحد اجرای احکام دادگاه درخواست ممنوع الخروجی همسرش را بنماید. دادگاه پس از بررسی شرایط و احراز لزوم، دستور ممنوع الخروجی را به مراجع ذیربط (مانند اداره گذرنامه) ابلاغ می کند. این اقدام می تواند زوج را از خروج از کشور منع کرده و او را برای پرداخت مهریه تحت فشار قرار دهد. لازم به ذکر است که ممنوع الخروجی تا زمان پرداخت مهریه یا ارائه تضمین کافی از سوی زوج، پابرجا خواهد بود.

حکم جلب برای مهریه

امکان صدور حکم جلب برای مهریه، یک ابزار قانونی مهم در شرایط خاص است.

• توضیح محدودیت ۱۱۰ سکه و شرایط صدور حکم جلب: طبق قانون حمایت خانواده، امکان صدور حکم جلب برای مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی وجود دارد. این بدان معناست که اگر مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باشد، تنها برای معادل ۱۱۰ سکه می توان درخواست حکم جلب نمود و برای مابقی مهریه، تنها امکان توقیف اموال وجود دارد.
• چه زمانی و برای چه میزان می توان حکم جلب گرفت؟ حکم جلب زمانی صادر می شود که زوج از پرداخت مهریه (تا سقف ۱۱۰ سکه) خودداری کند و هیچ مال یا اموالی نیز از وی شناسایی نشود. در این صورت، زوجه می تواند از واحد اجرای احکام دادگاه درخواست حکم جلب را مطرح نماید. پس از صدور حکم جلب، زوج بازداشت خواهد شد تا مهریه را بپردازد یا دادخواست اعسار خود را ثبت و تأیید کند.

هزینه های فرآیند

فرآیند مطالبه و اجراییه مهریه مستلزم پرداخت هزینه هایی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

• هزینه دادرسی (۳.۵% ارزش مهریه): مطالبه مهریه یک دعوای مالی محسوب می شود و هزینه دادرسی آن معادل ۳.۵ درصد از ارزش مهریه مورد مطالبه است. این هزینه در زمان ثبت دادخواست باید پرداخت شود.
• امکان درخواست اعسار از هزینه دادرسی: اگر زوجه توانایی مالی برای پرداخت هزینه دادرسی را نداشته باشد، می تواند همزمان با ثبت دادخواست اصلی، درخواست «اعسار از هزینه دادرسی» را نیز مطرح کند. دادگاه بدون تعیین وقت رسیدگی و در اسرع وقت، این درخواست را بررسی و در صورت تأیید، زوجه را موقتاً از پرداخت این هزینه معاف می نماید.
• هزینه اجرایی (نیم عشر دولتی): پس از صدور اجراییه و در مرحله وصول مهریه از اموال زوج، مبلغی به عنوان «نیم عشر دولتی» (معادل ۵% از مبلغ مهریه وصول شده) به عنوان هزینه اجرایی از زوج دریافت می شود. این هزینه معمولاً از محل اموال توقیف شده کسر می گردد.

مدت زمان تقریبی فرآیند اجراییه مهریه از دادگاه

مدت زمان لازم برای تکمیل فرآیند اجراییه مهریه از طریق دادگاه، متغیر است و به عوامل متعددی بستگی دارد.

• عوامل مؤثر بر طولانی یا کوتاه شدن زمان:
  • حجم پرونده ها: در شهرهای بزرگ با حجم بالای پرونده ها، ممکن است روند رسیدگی طولانی تر شود.
  • پیچیدگی اموال: شناسایی و توقیف اموال پیچیده یا پنهان شده، زمان بر خواهد بود.
  • اعسار زوج: در صورت ادعای اعسار توسط زوج، زمان رسیدگی به پرونده افزایش می یابد.
  • اعتراض به آراء: مراحل تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی نیز زمان قابل توجهی به فرآیند اضافه می کنند.
• تخمین زمان برای هر مرحله: به طور کلی، از زمان ثبت دادخواست تا قطعی شدن حکم و شروع عملیات اجرایی، ممکن است بین چند ماه تا بیش از یک سال به طول انجامد. مرحله شناسایی و توقیف اموال نیز بسته به پیچیدگی و میزان همکاری زوج، متفاوت خواهد بود.

نقش حیاتی وکیل متخصص خانواده

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و طولانی بودن فرآیندهای قضایی، بهره مندی از خدمات یک وکیل متخصص خانواده بسیار توصیه می شود.

• مزایای بهره مندی از وکیل:
  • تسریع فرآیند: وکیل با آگاهی از رویه های قانونی و اداری، می تواند به تسریع روند پرونده کمک کند.
  • دقت و کاهش خطاها: وکیل متخصص، با دانش حقوقی خود، از بروز اشتباهات احتمالی جلوگیری کرده و دقت در تنظیم دادخواست و پیگیری مراحل را تضمین می کند.
  • مشاوره تخصصی: وکیل می تواند بهترین راهکارها را در مواجهه با چالش هایی نظیر اعسار، مستثنیات دین یا پنهان کردن اموال توسط زوج، ارائه دهد.
  • کاهش استرس: حضور وکیل، بار روانی و استرس پیگیری پرونده را از دوش زوجه برمی دارد.
• نحوه انتخاب وکیل مناسب: انتخاب وکیل باید بر اساس تخصص و تجربه او در دعاوی خانواده، به ویژه مهریه باشد. بررسی سوابق کاری، مشورت با افراد مطلع و اطمینان از حسن سابقه وکیل از جمله نکات مهم در انتخاب وکیل است.

در صورت ناتوانی مالی زوج برای پرداخت مهریه، دادگاه می تواند حکم به تقسیط آن صادر کند؛ با این حال، زوجه می تواند برای اثبات توانایی مالی زوج و مقابله با ادعای اعسار، شواهد لازم را ارائه دهد.

نمونه دادخواست های کاربردی

در ادامه، به منظور آشنایی بیشتر مخاطبان، نمونه هایی از دادخواست های رایج در خصوص مطالبه و اعسار مهریه ارائه می شود. این نمونه ها صرفاً جهت اطلاع بوده و توصیه می شود برای تنظیم دادخواست نهایی، حتماً با وکیل متخصص مشورت شود تا متناسب با شرایط خاص هر پرونده تنظیم گردد.

نمونه دادخواست مطالبه مهریه با درخواست تامین خواسته

خواهان: [نام و نام خانوادگی زوجه، کد ملی، آدرس]

خوانده: [نام و نام خانوادگی زوج، کد ملی، آدرس]

وکیل: [نام و نام خانوادگی وکیل (در صورت داشتن وکیل)، آدرس]

خواسته: تقاضای محکومیت خوانده به پرداخت تعداد [تعداد سکه] سکه تمام بهار آزادی مقوم به مبلغ [مبلغ ریالی] ریال به عنوان مهریه به نرخ روز به انضمام کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی و …) و بدواً صدور قرار تامین خواسته جهت توقیف اموال خوانده قبل از ابلاغ.

دلایل و مستندات:

1. اصل سند ازدواج شماره [شماره سند] صادره از دفترخانه [شماره و محل دفترخانه] مورخ [تاریخ عقد]
2. گواهی ثبت نام در سامانه ثنا
3. مدارک شناسایی خواهان
4. اطلاعات مربوط به اموال خوانده (در صورت اطلاع): [مثلاً پلاک ثبتی ملک، شماره حساب بانکی، پلاک خودرو و …]

شرح دادخواست:

با سلام و احترام، به استحضار ریاست محترم دادگاه خانواده [نام شهرستان] می رساند:

اینجانبه [نام خواهان] به موجب سند ازدواج رسمی شماره [شماره سند] که فتوکپی مصدق آن پیوست دادخواست می باشد، در تاریخ [تاریخ عقد] به عقد دائم آقای [نام خوانده] درآمده ام. بر اساس مفاد عقدنامه مذکور، تعداد [تعداد سکه] سکه تمام بهار آزادی به عنوان مهریه اینجانبه تعیین و بر ذمه خوانده قرار گرفته است.

نظر به اینکه از تاریخ عقد تا کنون، خوانده هیچ اقدامی جهت پرداخت مهریه اینجانبه ننموده و با وجود مطالبه مکرر، از ایفای دین خود امتناع ورزیده است و از طرفی بیم آن می رود که خوانده نسبت به انتقال یا پنهان کردن اموال خود اقدام نماید، مستنداً به مواد ۱۰۸، ۳۱۱ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی و ماده ۵ قانون حمایت خانواده، بدواً صدور قرار تامین خواسته جهت توقیف اموال خوانده (شامل [مثلاً: توقیف پلاک ثبتی فلان، موجودی حساب های بانکی، پلاک خودرو و …]) به میزان مهریه و همچنین اخذ تصمیم و صدور حکم شایسته مبنی بر محکومیت خوانده به پرداخت مهریه به نرخ روز به انضمام کلیه خسارات قانونی (اعم از هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل و سایر هزینه ها) از محضر دادگاه محترم استدعا می شود.

با تشکر و احترام فراوان

[نام و امضاء خواهان یا وکیل او]

نمونه دادخواست مطالبه مهریه (در صورت عدم درخواست تامین خواسته)

خواهان: [نام و نام خانوادگی زوجه، کد ملی، آدرس]

خوانده: [نام و نام خانوادگی زوج، کد ملی، آدرس]

وکیل: [نام و نام خانوادگی وکیل (در صورت داشتن وکیل)، آدرس]

خواسته: تقاضای محکومیت خوانده به پرداخت تعداد [تعداد سکه] سکه تمام بهار آزادی مقوم به مبلغ [مبلغ ریالی] ریال به عنوان مهریه به نرخ روز به انضمام کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی و …).

دلایل و مستندات:

1. اصل سند ازدواج شماره [شماره سند] صادره از دفترخانه [شماره و محل دفترخانه] مورخ [تاریخ عقد]
2. گواهی ثبت نام در سامانه ثنا
3. مدارک شناسایی خواهان

شرح دادخواست:

با سلام و احترام، به استحضار ریاست محترم دادگاه خانواده [نام شهرستان] می رساند:

اینجانبه [نام خواهان] به موجب سند ازدواج رسمی شماره [شماره سند] که فتوکپی مصدق آن پیوست دادخواست می باشد، در تاریخ [تاریخ عقد] به عقد دائم آقای [نام خوانده] درآمده ام. بر اساس مفاد عقدنامه مذکور، تعداد [تعداد سکه] سکه تمام بهار آزادی به عنوان مهریه اینجانبه تعیین و بر ذمه خوانده قرار گرفته است.

نظر به اینکه از تاریخ عقد تا کنون، خوانده هیچ اقدامی جهت پرداخت مهریه اینجانبه ننموده و با وجود مطالبه مکرر، از ایفای دین خود امتناع ورزیده است، مستنداً به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی و مواد ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی و ماده ۵ قانون حمایت خانواده، صدور حکم شایسته مبنی بر محکومیت خوانده به پرداخت مهریه به نرخ روز به انضمام کلیه خسارات قانونی (اعم از هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل و سایر هزینه ها) از محضر دادگاه محترم استدعا می شود.

با تشکر و احترام فراوان

[نام و امضاء خواهان یا وکیل او]

نمونه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه (جهت اطلاع زوجین)

خواهان: [نام و نام خانوادگی زوج، کد ملی، آدرس]

خوانده: [نام و نام خانوادگی زوجه، کد ملی، آدرس]

وکیل: [نام و نام خانوادگی وکیل (در صورت داشتن وکیل)، آدرس]

خواسته: تقاضای رسیدگی و صدور حکم اعسار از پرداخت یکجای مهریه و تقسیط آن.

دلایل و مستندات:

1. کپی مصدق دادنامه شماره [شماره دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه خانواده [نام شهرستان] مبنی بر محکومیت خواهان به پرداخت مهریه.
2. گواهی ثبت نام در سامانه ثنا.
3. مدارک شناسایی خواهان.
4. لیست جامع کلیه اموال و دارایی های خواهان و میزان درآمد وی.
5. شهادت شهود (نام و آدرس شهود).
6. مدارک مربوط به بدهی ها و تعهدات مالی دیگر (در صورت وجود).

شرح دادخواست:

با سلام و احترام، به استحضار ریاست محترم دادگاه خانواده [نام شهرستان] می رساند:

اینجانب [نام خواهان] به موجب دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه خانواده [نام شهرستان] به پرداخت تعداد [تعداد سکه] سکه تمام بهار آزادی به عنوان مهریه همسر سابق/فعلی خود، خانم [نام خوانده]، محکوم شده ام. نظر به اینکه اینجانب توانایی مالی پرداخت یکجای مبلغ مهریه مذکور را نداشته و پس از کسر مستثنیات دین، هیچ مال قابل توجهی برای پرداخت مهریه به صورت دفعی ندارم (شرح دقیق وضعیت مالی، درآمد، شغل و هزینه های زندگی پیوست است)، با توجه به شرایط شغلی [توضیح شغل] و وضعیت معیشتی [توضیح وضعیت زندگی]، امکان پرداخت کل مهریه به صورت یکجا برای اینجانب میسر نمی باشد.

لذا مستنداً به مواد ۳ و ۶ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و با استشهاد از گواهان معرفی شده و ارائه لیست اموال و دارایی ها و وضعیت درآمدی، تقاضای رسیدگی و صدور حکم اعسار از پرداخت یکجای مهریه و تعیین پیش قسط و اقساط مناسب با توان مالی اینجانب را از محضر دادگاه محترم استدعا دارم.

با تشکر و احترام فراوان

[نام و امضاء خواهان یا وکیل او]

نتیجه گیری

اجراییه مهریه از طریق دادگاه، یک فرآیند حقوقی پیچیده اما ضروری برای زنانی است که قصد مطالبه و وصول مهریه خود را دارند. این مسیر قضایی، با تمام جزئیات و چالش هایش، ابزارهای قدرتمندی برای احقاق حق فراهم می آورد. از ثبت دادخواست اولیه و اهمیت «تأمین خواسته» برای جلوگیری از انتقال اموال، تا مراحل رسیدگی در دادگاه و در نهایت، اجرای حکم از طریق توقیف اموال، ممنوع الخروجی و حتی حکم جلب، هر گام نیازمند دقت و آگاهی حقوقی است.

شناخت دقیق شرایط لازم، مدارک مورد نیاز و راهکارهای مقابله با موانعی نظیر ادعای اعسار یا فرار از دین، می تواند به زوجه کمک کند تا با اطمینان و اثربخشی بیشتری حقوق خود را پیگیری کند. با توجه به ماهیت فنی این پرونده ها و تأثیر متغیرهایی مانند نوع مهریه، وضعیت مالی زوج و تعداد سکه، مشورت با یک وکیل متخصص مهریه می تواند به تسریع فرآیند و افزایش احتمال موفقیت کمک شایانی نماید. آگاهی از حقوق، اولین قدم برای دفاع از آن هاست و این مقاله تلاشی برای روشن ساختن این مسیر حقوقی بوده است تا زنانی که در این وضعیت قرار می گیرند، بتوانند تصمیم گیری آگاهانه تری داشته باشند.